Top drie 2023 reliboeken

  1. Awraham Soetendorp en Annemiek Leclaire, ‘Levenslessen van een rabbijn’. Balans, 155 blz.

Tachtig jaar werd rabbijn Awraham Soetendorp afgelopen voorjaar en dat was een mooi moment om samen met journaliste Annemiek Leclaire terug te blikken op zijn leven en wat hij daarvan geleerd heeft. Een babytijd in de onderduik, al jong te maken krijgen met schuld en verantwoordelijkheid: het leidde tot indrukwekkende en nog steeds niet gedoofde persoonlijke inzet voor het liberale jodendom en wereldwijde interreligieuze verdraagzaamheid. Lees verder

Wat als je altijd pijn hebt?

Recensie van Sanne Bloemink, ‘Pijn. Een expeditie naar onbestemd gebied’. Pluim, 284 blz.


Onderzoeksjournaliste en schrijfster Sanne Bloemink is 36 en bruist na de geboorte van haar derde kind net weer van de toekomstplannen (Betonnen buikspieren! Een nieuw boek!), als er tijdens een pittige kickboksles een bliksemschicht door haar lichaam schiet en ze tegen de vlakte gaat. Helaas is het geen simpele sportblessure die met een ijszak, een ibuprofennetje en een paar dagen op de bank verholpen is: weken later voelt elke beweging nog als een tandartsboor en slaakt ze nog steeds oerkreten als aaa, ooo en au-au-au, als ze van bed naar toilet strompelt. Het blijkt een fikse hernia en het begin van een odyssee van inmiddels dertien jaar door de onderwereld van de chronische pijn. In ‘Pijn’ doet ze verslag van wat dat voor haar betekende. Lees verder

Bekeren begint met aandachtig luisteren

Recensie van Benno van den Toren & Kang-San Tan, Open en onbevangen. Een model voor interreligieuze geloofsverantwoording. Uit het Engels vertaald door Margriet Visser-Slofstra. KokBoekencentrum, 341 blz.

Drie sterren


De schrijvers

Theoloog Benno van den Toren (1966) groeide op in een hecht Nederlands christelijk gezin, doceerde jarenlang in Franstalig Afrika en is sinds 2022 hoogleraar interculturele theologie aan de Protestantse Theologische Universiteit in Groningen, met als bijzondere leeropdracht missionaire roeping. De Maleis-Chinese Kang-San Tan (1962) werd boeddhistisch-confuciaans opgevoed, bekeerde zich in 1978 tot het christendom en woonde en werkte in Noord-Amerika en Groot-Brittannië. Sinds 2017 is hij directeur van de BMS World Mission, de Baptist Mission Society. Lees verder

Wie Jeruzalem haalde, ontliep het vagevuur

Recensie van Anthony Bale, Op reis in de Middeleeuwen. De wereld door de ogen van geleerden, spionnen en heiligen (A Travel Guide to the Middle Ages. The World Through Medieval Eyes). Uit het Engels vertaald door Fred Hendriks. Balans, 352 blz.


We reizen weer wat af, sinds corona, nu het weer kan en mag. Zoláng het nog kan en mag, want de taal is inmiddels verrijkt met het woord ‘vliegschaamte’ en ons wordt (voorlopig nog beleefd) geadviseerd om voor het klimaat alsjeblieft in eigen land op vakantie te gaan, het liefst per fiets. En dan ben je vanaf het Domplein naar Appelscha al gauw twee dagen onderweg. Vijf eeuwen geleden zal zo’n tripje nog veel meer tijd gekost hebben: te voet, te paard of misschien een stuk per schip. En niks geen strak asfalt, elke vijf kilometer een knooppuntenkaart of een waterdicht regenpak, maar moerassen en struikovers alom. Nou, mij kreeg je de deur niet uit. Lees verder

Mennonieten op de vlucht naar Samarkand

Recensie van Sofia Samatar, ‘De gouden weg naar Samarkand. Hoe ik mezelf vond op een reis toevalligheden’. Uit het Engels vertaald door Els van Enckevoort. Mozaiek, 351 blz.

Drie sterren


De schrijfster

De Amerikaanse Sofia Samatar (1971) noemt zichzelf seculier mennoniet. Ze studeerde Engels en Afrikaanse talen, werkte twaalf jaar voor het Mennonite Central Committee in Zuid-Soedan en Egypte en promoveerde in 2013 op hedendaagse Arabische literatuur, waarin ze nu doceert aan de James Madison universiteit in Virginia. Voor haar ‘A Stranger in Olondria’ won ze in 2014 de Robert Holdstock Award, een Britse prijs voor de beste fantasy-roman.

Het hoofdthema

In ‘De gouden weg naar Samarkand’ doet Samatar verslag van een tweeweekse groepsreis die ze in 2016 door Oezbekistan maakte, op zoek naar de halfvergeten geschiedenis van haar mennonitische voorouders van moederskant, die daar eind negentiende eeuw op drift waren geraakt. Lees verder

Waarom het vrouwenlichaam zo belangrijk is

Recensie van Cat Bohannon, ‘Eva. Hoe de evolutie van het vrouwelijke lichaam de mensheid heeft gevormd’. Oorspronkelijke titel: ‘Eve’. Vertaald door Gretske de Haan, Betty Klaasse, Irene Paridaans en Pon Ruiter. De Bezige Bij, 488 blz.


Biologie en feminisme: dat klinkt niet naar een harmonieus huwelijk. Sinds Simone de Beauvoir is het credo immers dat je niet als vrouw wordt geboren, maar tot vrouw wordt gemaakt. Dus als iemand beweert dat een vrouw genetisch afwijkt van een man, gaan mijn hakken richting zand. Want dan gaat het al gauw over haar zwakkere fysiek, kleinere hersens en emotionelere inslag. Waardoor vrouwen vooral erg geschikt zouden zijn voor on(der)betaalde bezigheden binnenshuis of parttimebaantjes in de zorg of communicatie. Lees verder

Herbergier aan de spirituele file naar Santiago

Recensie van Arno Cuppen en Huberta Wiertsema, Reizen langs de Sterrenweg. Vrij & verbonden. Zilt, 224 blz.

3 sterren


De schrijvers

Huberta Wiertsema en haar partner Arno Cuppen kennen elkaar van Scouting en werkten ooit overvolle dagen en weken als duizendpotige speltherapeut respectievelijk ambtenaar. Maar toen ze de bedevaartroute (de ‘camino’) naar Santiago de Compostella hadden gelopen, besloten ze in 2002 het roer om te gooien en aan de voet van de Franse Pyreneeën een niet-religieuze non-profit pelgrimsherberg te beginnen. Lees verder

Waarom Julia in 1984 op Winston viel

Recensie van Sandra Newman, Julia. Uit het Engels vertaald door Frank Lekens en Rob Kuitenbrouwer. Bezige Bij, 439 blz.


Je hebt van die romans die je elke twintig jaar opnieuw achterelkaar uitleest. Niet omdat je vergeten was hoe ze afliepen, want dat weet je sinds de eerste keer nog precies, je kunt de slotzin zo oplepelen. Maar wel omdat ze verhalen van oeroude en universele thema’s als liefde en verraad, seks en lijden, vrijheid en waarheid, overgave en verzet, eenzaamheid en macht. En bovendien telkens iets nieuws en belangrijks onthullen over de wereld van nu, ook al is de schrijver ervan al lang dood.

In 1949 schreef George Orwell zo’n boek: ‘1984’. Lees verder

Van vliegende koeien en kakelende kalkoenen

Recensie van Gottfrid van Eck, De koe die naar de hemel vloog en andere joodse verhalen. Skandalon, 268 blz.

Vier sterren


De schrijver

De protestantse Gottfrid van Eck werd in de jaren ’80 opgeleid tot pastoraal theoloog, maar verdient sinds 1998 zijn brood vooral als verhalenverteller en muzikant. Zo geeft hij in het trio Wilde Eend ‘vertelconcerten’, vol joodse verhalen en Oost-Europese muziek. Ook verzamelt en bewerkt hij parabels uit de joods-chassidische traditie, zoals in de bundel ‘Tot de deur zich opent’ uit 2000.

De thematiek

Parabels of gelijkenissen, met dat literaire genre uit de joodse traditie zijn ook christenen bekend. Jezus vertelde er immers graag in om zijn leerlingen op een ander, wijzer been te zetten, met zijn korte verhaaltjes over verloren zonen, mosterdzaadjes en talenten. Ook de Oost-Europese chassidische ‘magieds’ (verhalenvertellers’) blonken er in uit, zo blijkt uit Van Ecks ‘De koe die naar de hemel vloog’. Het is alweer zijn vierde bundel met overdrachtelijk te lezen vertellingen die sinds de zestiende eeuw rondgaan onder en over rabbijnen uit Polen, Rusland, Litouwen en Oekraïne. Lees verder

De gekwetste eer van Elizabeth Stuart

Recensie van Nadine Akkerman, De Hartenkoningin. Het leven van Elizabeth Stuart. Uit het Engels vertaald en bewerkt door Pon Ruiter, Robert Vernooy en Nadine Akkerman zelf. Querido Facto, 504 blz.


De Britse prinses Elizabeth Stuart (1596 – 1662) is de geschiedenis nogal sneu ingegaan als ‘de winterkoningin’, omdat ze in haar jonge jaren welgeteld één jaar de koningin van Bohemen was. De rest van haar leven zou ze vanuit Den Haag als ballinge hemel en aarde bewegen om haar familiebezittingen in Midden-Europa te heroveren, liefst met militair geweld. Maar helaas voor Elizabeth: pas in 1648, met de vrede van Westfalen, zou haar zoon Karel Lodewijk een deel van de Palts terugkrijgen, maar dan zonder de politieke macht die daar voorheen bij hoorde.

Elizabeths bewogen leven heeft al tientallen dikke boeken opgeleverd. En hoe kan het ook anders, met zoveel dramatische ingrediënten. Lees verder