Goed en kwaad in de christelijke geschiedenis

Recensie van John Dickson, Schurken en heiligen. Een onverbloemde kijk op goed en kwaad in de geschiedenis van het christendom. Uit het Engels vertaald door Margriet Visser-Slofstra. KokBoekencentrum, 335 blz.

Vier sterren


De schrijver

John Dickson (1967) is een Australische historicus en anglicaans theoloog, die zichzelf beschrijft als ‘openbaar advocaat van het christelijke geloof’. Naast boeken en documentaires {‘voor gelovigen en sceptici’) maakt hij podcasts; ook reist hij de wereld af met leerzame en vermakelijke lezingen over de grote (ethische) vragen van het leven.

De thematiek

Als ‘publiek christen’ raakt Dickson nogal eens verzeild in een debat over de vraag of de mensheid niet beter af zou zijn zonder religie, een stelling waar steeds meer mensen mee instemmen. Lees verder

Duivelse literatuur

Bas Jongenelen, De duivel in de Nederlandse literatuur. Gompel&Svacina, 229 blz.

Vier sterren


De schrijver

Bas Jongenelen (1968) promoveerde in 2019 op de humor uit het jaar 1561 en is nu docent Nederlands aan de Fontys Lerarenopleiding Tilburg. Daarnaast schrijft hij sonnettenbundels met intrigerende titels als ‘Handboek veehouderij’, bevlogen studieboeken en nuttige werkjes zoals over hoe je een goed artikel voor de opiniepagina in een krant schrijft. Verder verzint hij zo af en toe een goocheltruc.

De thematiek

En nu dus een boek over de duivel in de Nederlandse literatuur. En dan niet als theologisch concept, maar als personage in Nederlandse romans, verhalen, gedichten, popsongs, stripverhalen, vanaf de Middeleeuwen tot nu. Lees verder

Geschrapte Middeleeuwse heldinnen

Recensie van Janina Ramirez, ‘Femina. Een nieuwe geschiedenis van de Middeleeuwen, via de vrouwen die daaruit zijn geschrapt.’ Uit het Engels vertaald door Mario Molegraaf. Prometheus, 429 blz.


Niets zo veranderlijk als de geschiedenis. Altijd begrepen dat de plunderende Vikingen gehoornde helmen droegen, blijkt dat een verzinsel te zijn van de man die in 1878 de kostuums ontwierp voor Wagners Der Ring des Nibelungen: de Noormannen zouden wel gek zijn om met zulke gevaarlijke uitsteeksels op hun hersenpan uit vechten te gaan, zo blijkt uit alle grafvondsten uit hun tijd. Maar ja, zie zo’n vastgebakken beeld er maar eens uit te krijgen bij de striptekenaars en verkleedwinkels. Nu zal geen mens last hebben van deze historische pekelzonde. Maar de ontdekking die een weetgierige Zweedse archeologe een paar jaar terug deed in een grafkamer uit de tiende eeuw, zou het gangbare beeld van de Middeleeuwen toch op z’n kop moeten zetten, ook omdat dat zoveel onthult over de arrogantie van onze eigen tijd. Lees verder

Gewone gelovige noorderlingen

Recensie van Anneke B. Mulder en Rolf H. Bremmer (red.), Geleefd geloof. Het geloofsleven van boeren en burgers in Friesland en de Ommelanden van Groningen, 1200-1580. Walburgpers, 245 blz.

Vijf sterren


De schrijvers

Historica Anneke Mulder was tot haar pensioen in 2005 hoofddocent aan de Groningse universiteit en deed veel onderzoek naar middeleeuwse lekengelovigen, zoals stadskluizenaressen, vrouwen die vanuit een kluis aan de zijkant van een kerk via een raampje de bevolking pastoraal advies gaven. Mederedacteur Rolf Bremmer was tot 2015 onder andere bijzonder hoogleraar Fries in Leiden en specialist in de middeleeuwse taal en cultuur in de landen rond de Noordzee. Naast hen hebben dertien anderen, onder wie enkele jonge en veelbelovende historici, bijgedragen aan dit boek. Lees verder

Op z’n elfendertigst door de Friese geschiedenis

Recensie van FLIP VAN DOORN, ‘DE FRIEZEN. EEN GESCHIEDENIS’. Thomas Rap, 415 blz.


Flip van Doorn gaat in elegant Nederlands op zoek naar de Friese identiteit

Flip van Doorn houdt van langzaam. Van rust en ruimte en van frisse, Friese lucht, zoals u vast al weet als u de afgelopen jaren zijn reisverhalen heeft gevolgd. Tien jaar geleden ontvluchtte hij de hectiek van de Randstad en verhuisde hij naar het Friese IJlst, een ministadje met maar een paar duizend inwoners. Hij keerde daarmee terug naar het vaderland van zijn opa, die in 1930 vanuit Dokkum geëmigreerd was naar Zuid-Limburg, omdat daar wel werk was voor een onderwijzer. De trotse heimwee naar het ‘heitelân’ gaf ‘pake’ later door aan zijn kleinkinderen, met Friese woorden en een onvergetelijke treinreis naar Leeuwarden, waar hij de toen 12-jarige Flip meenam naar het standbeeld van ‘ûs mem’, die (nou ja zeg!) een koe bleek te zijn. En zoals menig kleinkind zal beamen (mijn pake kwam uit Sneek), kan een reis naar het land en de taal van een grootouder inderdaad voelen alsof je thuiskomt. Lees verder

Het Nieuwe Testament is vooral een aangrijpend verhaal

Recensie van Willie van Peer, Niet te geloven. De werkelijkheid achter het Nieuwe Testament. Davidsfonds, 255 blz.

Drie sterren


Kaft PeerDe schrijver

Vlaming Willie van Peer (1947) was hoogleraar literatuurwetenschap en interculturele hermeneutiek in München. Hij publiceerde (in het Engels) menig werk over verteltheorie en over wanneer je in de geesteswetenschappen mag spreken van wetenschappelijke kennis. Daarnaast liefhebbert hij sinds 1993 in de ontstaansgeschiedenis van het christendom, waarvan ‘Niet te geloven’ nu dan het resultaat is.

De thematiek

In ‘Niet te geloven’ gaat Van Peer op zoek naar de historische oorsprong van het Nieuwe Testament en wat er volgens de laatste wetenschappelijk inzichten waar is van de verhalen over Jezus, zoals die overigens pas in 367 zijn vastgesteld. Zet u maar alvast schrap: bijna niets. Lees verder

De islam bestaat niet buiten ruimte en tijd

Recensie van Rachid Benzine, ‘De Koran uitgelegd’. AUP/Halewijn, 198 blz.

vier sterren


Kaft Benzine, De Koran uitgelegdDe schrijver

Rachid Benzine (1971) kwam op z’n zevende vanuit Marokko naar Frankrijk. In 1996 schopte hij het daar tot kampioen kickboksen, maar inmiddels is hij vooral bekend als liberaal islamoloog, verwant aan kritische denkers als Paul Ricoeur en Mohammed Arkoun. Eerdere boeken van hem: ‘Les nouveaux penseurs de l’islam’ (2004) en ‘La république, l’église en l’islam: une révolution française’ (2016, samen met priester Christian Delorme). Afgelopen februari verscheen de Nederlandse vertaling van zijn roman ‘Nour, waarom zag ik het niet aankomen?’, in de vorm van een briefwisseling tussen een wanhopige vader in Europa en zijn dochter die zich in Irak heeft aangesloten bij IS. Lees verder

Geschiedenis op tv: docudrama of soap?

Interview met cultuurhistoricus Peter Rietbergen, schrijver van Clio’s stiefzusters. Verledenverbeeldingen voorbij de geschiedwetenschap (Vantilt, 2015)


kaft Rietbergen, Clio's stiefzustersVertellen over het verleden is een belangrijk onderdeel van de menselijke cultuur; we hebben er zelfs een aparte wetenschap aan gewijd. Maar wat als ons beeld van Oudheid of Middeleeuwen vooral blijkt te stoelen op heldhaftige verzinsels uit Rome of Hollywood? Hoe erg is dat? Valt er wat aan te doen? Of moeten bijdetijdse historici daar juist slim gebruik van maken? Scheidend hoogleraar Peter Rietbergen schreef er een boek over: Clio’s stiefzusters. Verledenverbeelding voorbij de geschiedwetenschap. Als specialist in de geschiedenis van de visuele cultuur heeft hij wel een paar ideeën waarvoor de BBC of het Franse TV2 hem mag bellen. Lees verder

Warme biografie van de historische Jezus

Recensie van Fik Meijer, Jezus en de vijfde evangelist. Athenaeum-Polak & Van Gennep. Amsterdam, 2015. 352 blz.

drie sterren


Kaft Fik Meijer, Jezus en de vijfde evangelistDe schrijver

Fik Meijer (1942) is classicus, onderwaterarcheoloog en emeritus-hoogleraar Oude geschiedenis. Hij schreef boeken over o.a. gladiatoren, Vercingetorix (de leider van de Gallische opstand tegen Julius Caesar) en Paulus’ zeereis naar Rome. In de jaren ’90 vertaalde hij met Marinus Wes het werk van Flavius Josephus, een omstreden Joods historicus uit de eerste eeuw. Meijer kreeg in 2005 de Oikos-publieksprijs voor de manier waarop hij de Oudheid onder de aandacht van een groot publiek wist te brengen. Lees verder