Recensie van Bert Dicou en Sigrid Coenradie, Heilig. Gewoon nu (2012). Meinema, 182 blz.
De schrijvers
Bert Dicou (1960) en Sigrid Coenradie (1961) zijn remonstrants predikant. Dicou is hoofdredacteur van AdRem en publiceert over het thema verzoening. Coenradie werkt aan een proefschrift over de katholieke Japanse schrijver Shūsaku Endō; ook Harry Potter weet haar te inspireren tot beschouwingen over christelijke zelfopoffering.
De thematiek
Een beetje triest is het wel, om aan de vooravond van Allerheiligen te moeten lezen dat van al die ruim 5.000 gecanoniseerde katholieke heiligen nog maar een enkeling als inspiratiebron voor het leven van alledag geldt. Met Franciscus, Clara en Damiaan hebben we het wel gehad, meent Dicou te weten. Terwijl we toch een ingebakken behoefte hebben aan mensen die op een hoger plan staan dan u en ik en die navolging verdienen om hun bewonderingswaardige inzet voor anderen.
En dan vallen vandaag de dag namen als Nelson Mandela, Moeder Teresa en Albert Schweitzer. Of frère Roger uit Taizé, abbé Pierre en Henri Nouwen. Ook de 37-jarige Shane Claiborne is zo’n ‘moderne heilige’, met zijn dreadlocks, ludiek-Bijbelse acties en ‘mosterdzaadrevolutie’. Of Moses Kiwala, die in Oeganda aidswezen aan onderdak en scholing helpt.
Dicou beschrijft hun leven en pionierswerk, waarna Coenradie overal in Nederland mensen laat vertellen over hoe deze voorbeelden hen inspireren, in woongemeenschappen met ex-verslaafden, geestelijk gehandicapten of uitgeprocedeerde asielzoekers. Tijdens gesponsorde fietstochten of werkvakanties. Als toneelschrijver, dramadocent of fietsenverkoper. In een tweedehandswinkel of zo’n nog te bouwen ‘aardehuis’ in Olst. Het geeft een kleurrijk beeld van wat een bemoedigend aantal jongeren en ouderen voor goed en zuiver houdt en hoe zij hun leven hiernaar proberen in te richten.
Opvallendste stelling
Het aardige van het boek is dat de schrijvers de term ‘heilig’ een heel praktische betekenis geven. Het heilige is niet het zozeer het onzegbare of het onzienbare, dat zich ergens hoogverheven buiten ons bereik bevindt. Inderdaad, het heilige hoort bij God, maar het is ook iets waaraan je gewoon nu binnen je eigen bereik kunt meewerken. ‘Het heilige dat alleen maar op zichzelf zou bestaan als sfeer van puur licht, is niet interessant. Het wordt pas interessant als die sfeer van licht en zuiverheid contact maakt met onze aardse werkelijkheid, met ons dagelijkse geploeter en met de puinhoop die we er vaak van maken.
We krijgen – met een knipoog – zelfs ‘tien tips om heilig te worden’. Zoals: durf zekerheden los te laten. Ontdek de kracht van wederkerigheid. Maar ook: wees niet te idealistisch, denk niet dat je een beter soort mens bent. En een les van Mandela: blijf vrolijk.
Mooiste zin
Uit het interview met Esther, lid van de Orde van Franciscaanse Seculieren: ‘De meeste opmerkingen gaan over mijn blote voeten. Collega’s maken zich zorgen dat ik kouvat. Door mijn hoofddoek denken sommige mensen dat ik moslima ben. Dan voel ik de negatieve sfeer die er naar moslims uitgaat. Maar mijn uiterlijk biedt meer voordelen dan nadelen. Het levert leuke gesprekken op in de trein.’
Redenen om dit boek niet te lezen
Bijna alle geïnterviewden benadrukken dat hun hulpvaardigheid en drang om ‘arm te zijn met de armen’ weinig te maken hebben met ouderwets medelijden of verheven zelfverloochening: het gaat juist om ‘wederkerigheid’ en ‘gelijkwaardigheid’. Dat overtuigt niet altijd. Verder doen zo veel goede bedoelingen in één boek soms snakken naar een flinke scheut Nietzsche. Ook hadden de auteurs mogen snoeien in jargon als ‘zich kritisch tonen naar’, ‘thuissituaties’ en ‘verworteling’; van de woorden ‘voorbeeldfiguur’ en ‘rolmodel’ heb je na dit boek voorlopig je neus wel vol.
Redenen om dit boek wel te lezen
Heilig. Gewoon nu vertelt een sympathiek verhaal. De bundel laat zien hoe tamelijk gewone medemensen zich daadwerkelijk ergens voor inzetten en daar eigentijdse en levensvatbare vormen voor weten te vinden, zoals in een oecumenisch stadsklooster op de Amsterdamse Wallen. Rob Beckers fotocollages bij elk hoofdstuk zijn tot slot het bekijken meer dan waard.
EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE RECENSIE VERSCHEEN OP 31 OKTOBER 2012 IN
