Recensie van Henk Vreekamp, Als Freyja zich laat zien. De code van het christendom (2013). Boekencentrum, 366 blz.
Twee sterren
De schrijver
Epenaar Henk Vreekamp (1943) komt uit een bevindelijk Veluws geslacht, studeerde theologie in Utrecht en promoveerde in 1982 op het proefschrift De vreze des Heeren. Vooral de theologische relatie van de kerk met het Jodendom heeft zijn belangstelling. Daarnaast is hij gefascineerd door de heidense wortels van zijn geloof. Zijn zoektocht daarnaar leverde een trilogie op: Zwijgen bij volle maan (2003), De tovenaar en de dominee (2010) en nu dan het sluitstuk, Als Freyja zich laat zien.
De thematiek
Centraal in Als Freyja zich laat zien staat de apostolische geloofsbelijdenis die al vroeg in onze jaartelling in Rome is ontstaan. Apocrief en nog mooier is natuurlijk de overlevering dat de twaalf artikelen van deze tekst hoogstpersoonlijk zijn opgesteld door de twaalf apostelen, vlak voor ze de wijde, heidense wereld introkken. Twintig eeuwen later laat Vreekamp ze daarom om beurten opduiken op de Veluwe, om de Saksische Freyja te winnen voor de christelijke verlossingsleer. En met succes, want aan het einde van een gewandelde traject van twee keer twaalf dagen laat Freyja zich inderdaad ‘zien’. Tijdens een openluchtdienst in Oene gaat ze uit de kleren en laat ze zich dopen in de Jordaan van de Veluwe, de IJssel.
Opvallendste stellingen
De figuur Freyja verbeeldt twee soorten heidenen. Aan de ene kant vertegenwoordigt ze de pre-christelijke traditie, die in goden als Odin en Thor gelooft en waar eer en heldhaftigheid veel hoger aangeschreven staan dan nederigheid en vergeving. Aan de andere kant staat ze met haar pikzwarte gothic kleren en naaldhakken voor de hedendaagse, kritische neoheiden, die weinig meer op heeft met het christendom. Maar die wel, zo meent Vreekamp, nog altijd gevoelig is voor de magie van de apostolische oertekst waarmee haar Saksische voorouders zich indertijd lieten kerstenen.
Daarnaast komen ook de joodse wortels van het christendom veelvuldig aan de orde: Jezus en zijn apostelen waren immers vrome Joden. Er zit dus, zo houdt Vreekamp ons voor, een besneden Jood aan de rechterhand van God, “hoe absurd het ook klinkt”. Wat daar nu zo ongerijmd aan is, zal hopelijk de meeste mensen inmiddels ontgaan. Maar kennelijk is het nog steeds nodig dat we beseffen dat christenen en joden theologisch veel meer met elkaar gemeen hebben dan vele eeuwen gedacht is.
Karakteristieke, licht poëtische zin
“Freyja kijkt uit over het Veluwse landschap zoals Mozes over het beloofde land. Ze ziet hoe welgevormd de ijstijd het land heeft achtergelaten. Wanneer boven de IJssel de zon verrijst, glijdt een gulden gloed over het herfstbos”.
Redenen om dit boek niet te lezen
De schrijver heeft een boodschap te verkondigen en wil gelezen worden. En omdat de meeste mensen liever een avontuurlijke roman zullen lezen dan een onversneden prekenbundel, heeft Vreekamp flink gespiekt in bestsellers à la Dan Brown. Zo krijgt Freyja uit handen van een gemaskerde onbekende een code die ze moet ontcijferen en probeert de schrijver zijn verhaal spannend te maken met zinnetjes als “Morgen zal ze haar ogen niet kunnen geloven.”
Maar helaas, als roman stelt Als Freyja zich laat zien teleur. De dialogen zijn zelden naturel, het verhaal mist vaart en het blijft een raadsel waarom Freyja zich vierentwintig dagen lang laat beleren door twaalf heren die beter spreken dan luisteren. Enkel en alleen omdat een geheimzinnige flyer haar het eeuwige leven belooft? En zou een hedendaagse heiden voor de doop niet eens stevig in discussie willen over modern-heikele onderwerpen als erfzonde en seksualiteit?
Redenen om dit boek wel te lezen
Dr. Vreekamp is associatief sterk, ruimdenkend en deelt zijn enorme kennis van (bij)geloof, streekgeschiedenis en taal graag en gul. Maar de meeste indruk maakt hij uiteindelijk met zijn liefde voor de Veluwe en de heidense en christelijke verhalen die daar in het landschap verstopt liggen. De VVV’s van Epe en Apeldoorn moesten hem maar eens gauw bellen om een paar fraaie Freyja-bezinningswandelingen uit te zetten.
