Recensie van Zarqa Nawaz, De kleine moskee op de prairie. Amsterdam: Prometheus, 2015. 255 blz.
Vijf sterren
De schrijfster
Zarqa Nawaz (1967) is van Pakistaanse komaf en groeide op in Toronto, waar ze journaliste en vervolgens filmmaakster werd. Ze brak in 2007 door met de onverwacht succesvolle tv-serie Little Mosque on the Prairie, een religieuze sitcom over moslims in een vervallen moskee, gehuisvest in een leegstaand kerkje op het Canadese platteland. En hoewel lang niet al Nawaz’ geloofsgenoten blij waren met haar gebrekkige respect voor heilige huisjes en er ook kritiek was op de nogal stereotype personages, werd de serie uitgezonden in maar liefst zestig landen (waaronder de Arabische Emiraten, Turkije en Israël).
De thematiek
De levenslustige Zarqa ontdekt al jong dat het leven voor een moslima in Canada een religieus mijnenveld is. Aan de ene kant wil je op het schoolplein dolgraag meedoen met al die blonde meisjes met hun witte boterhammen met pindakaas en hun blote, onbehaarde benen. Maar aan de andere kant wil (en moet) je ook een goede dochter zijn. Voor je vader, die ervan droomt dat je medicijnen gaat studeren, én voor je gênant traditionele moeder, die al voor je afstuderen een Punjaabse echtgenoot voor je heeft uitgezocht – klein gebrek geen bezwaar. En waar je op jouw sluwe manier maar aan meewerkt, omdat je anders je stageplaats buiten de stad misloopt.
En als je dan eindelijk onder de pannen bent bij een leuke man: hoe leg je het als flapuit aan de aannemer uit waarom de wasbak pal naast de wc-pot moet hangen? En wat doe je wanneer er opeens een douchegordijn in de gebedshal hangt, om de mannen van de vrouwen te scheiden? Moderne moslima Nawaz wordt razend, gaat in debat met de Saoedische imam en bidt pontificaal aan de verkeerde kant van het gordijn – het helpt allemaal niets. Maar het is ook prachtig materiaal voor een sitcom vol levensechte dialogen, waarin je alles wél op jouw pootjes kunt laten terechtkomen.
Akelig actuele anekdote
Een onbedoeld actuele episode gaat over de bedevaart naar Mekka. Nawaz beschrijft levendig hoe ze bepoteld en bijna doodgedrukt wordt in de kolkende mensenmassa bij de zwarte steen in de Kaäba, ‘de Mona Lisa van de islamitische wereld’. Ook de steniging van de pilaar van de duivel blijkt een levensgevaarlijk ritueel te zijn.
Mooiste zin
‘In Pakistan moet een zus altijd eerder trouwen dan een broer, ook al is hij ouder, anders wordt er geroddeld in het dorp. Er is vast iets mis met de zus. Ze heeft waarschijnlijk zes tenen aan een voet, of een vreselijk behaarde rug of, misschien erger nog, de genetische kwaal dat ze zegt wat ze denkt.’
Redenen om dit boek niet te lezen
Lees dit boek vooral niet als u alle moslims eng of zielig vindt en van plan bent dat zo te houden. Verder moet u niet bij Nawaz zijn voor de theologische diepgang: daarvoor heeft ze het te druk met de potjestraining van haar vier kinderen en haar menselijke tekortkomingen, die opvallend vaak te maken hebben met wat ons lichaam zoal in en vooral uit gaat. Of zou dat soms toch de essentie van het bestaan zijn?
Redenen om dit boek wel te lezen
Nawaz weet hoe je een sprankelend verhaal vertelt: een opeenstapeling van tragikomische, al dan niet moedwillige misverstanden en meningsverschillen, afgerond door een verrassende ontknoping. U moet wel van Aswangraniet zijn, wilt u niet af en toe in de lach schieten bij het gestoethaspel van deze islamitische versie van Joop ter Heul, Cissy van Marxveldts spring-in-’t-veld.
Maar het is zeker niet enkel olijkheid, bijvoorbeeld als Nawaz’ schoonvader overlijdt. Of als de wereldgeschiedenis op 11 september 2001 via de tv ook de slaperige provincie Saskatchewan binnenvliegt. Maar zelfs van die paniek weet ze een hilarisch verhaal te maken. Lef, humor en zelfspot. Je lost er de grote religieuze conflicten misschien niet mee op, maar wat een verademing!
EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE RECENSIE VERSCHEEN OP 21 OKTOBER 2015 IN
