Recensie van Ad van Nieuwpoort, Leven! zonder oplossing. De parabel van Job als levensles. Prometheus, 111 blz.

Drie sterren

De schrijver

Ad van Nieuwpoort (1966) was protestants predikant in Amstelveen, aan de Amsterdamse Zuidas en in Bloemendaal; binnenkort treedt hij aan als dominee van Duinzichtkerk in Den Haag. In zijn boek ‘Uit de tijd’ uit 2016 noemde hij zichzelf ‘een liberale dorpsdominee’, wiens deur ook openstaat voor ongelovigen en mensen die ooit zijn afgeknapt op een beknellende kerk. Van Nieuwpoort schreef eerder ook een aantal actuele bespiegelingen bij verhalen uit met name het Oude Testament. In 2017 verscheen ‘Hier ben ik’, een bioscoopfilm over zijn pastorale werk in het even welvarende als gestreste Bloemendaal. Verder is hij stamgast bij ‘Nieuws&Co’ op Radio 1.

De thematiek

Toeval of tijdgeest? Half april verscheen ‘Liefde is licht’, een bloemlezing uit het werk van Simone Weil, die heel wat wijsheid putte uit het boek Job. Vlak daarop lag Elise Brouwers ‘Lijden’ op mijn bureau, ook al over lessen die we uit Jobs onverdiende tegenspoed kunnen trekken. En nu dan Van Nieuwpoort over de parabel van Job als levensles. Voorvoelden Brouwer en de vertaler van Weil soms al dat 2020 een wereldwijd rampjaar vol jobstijdingen zou worden? Dat de coronacrisis, waaraan Van Nieuwpoort zijn boek opgehangen heeft, de Jobs verhaal opeens weer actueel heeft gemaakt?

Dominee Van Nieuwpoort heeft weet van het menselijke lijden: als pastor spreekt hij heel wat mensen, kerks en niet-kerks, die getroffen worden door armoede, ziekte, eenzaamheid en depressie, burn-out, scheiding, de dood van een partner, zus of kinderen. Of liever gezegd: hij luistert naar ze, want de grote les van Jobs verhaal is toch wel dat je niemand helpt met verklaringen en adviezen, hoe goedbedoeld dan ook. Een andere reden om het boek Job in tijden van ellende bij de hand te houden is dat het zo goed (want poëtisch) verwoordt met welke emoties je te maken kunt krijgen als je alles en iedereen verliest.

Opvallendste stelling

Niet nieuw, maar wel heel belangrijk is het theologische inzicht dat Van Nieuwpoort ontleent aan Miskotte’s boek ‘Antwoord uit het onweer’ uit 1936. Het gaat er niet om om oplossingen en verklaringen te geven voor rampspoed, ongeluk en lijden, maar dat betekent niet dat het geen zin heeft om vragen stellen. Toch zit God niet achter alle ellende. Dus nee, corona is niet ‘gezonden’ om de schuldige mensheid te bekeren en er steekt geen zin in ziekte, wat het Reformatorisch Dagblad of het alternatieve circuit ook mogen beweren.

En altijd begrepen dat we van Job moeten leren te berusten in het ongeluk? Volgens Van Nieuwpoort is dat een misvatting , die teruggaat op een verkeerde vertaling uit het Hebreeuws. Job staat immers op, hij laat zich niet klein krijgen door zijn vrienden, hij houdt integer vast aan ‘het geheim’ dat hem zijn hele leven ‘gedragen’ heeft.

Centrale zin

“Afgezien van het feit dat we hier te maken hebben met een parabel en dus met een fictioneel verhaal, wordt JHWH hier niet gekenschetst als de veroorzaker van Jobs leed, maar als degene die alles op alles zet om de cynicus te laten zien dat deze ongelijk heeft.”

Redenen om dit boek niet te lezen

Ik werd nogal iebel van overdreven algemene uitspraken als dat ‘we’ met z’n allen tot de coronacrisis dachten dat alles in het leven maakbaar was, onder controle te houden was en steeds sneller en groter moest worden. Wat een onzin, talloze mensen weten heus al lang wel beter. Dat blijkt zelfs al meteen uit de gefictionaliseerde, soms helaas nogal stereotiepe voorbeelden uit Van Nieuwpoorts eigen pastorale praktijk. Lastig te plaatsen is daarnaast dat de woorden ‘religie’, ‘kerk’ (als instituut) en ‘Jezus’ in dit boek vooral een negatieve bijklank hebben.

Redenen om dit boek wel te lezen

Zoals een begaafd predikant betaamt, weet Van Nieuwpoort zinnige verbanden te leggen tussen een bijbels verhaal en het heden. Zo ziet hij Jobs Satan terug in de hedendaagse cynicus, die ervan overtuigd is dat het in tijden van crisis gauw gedaan is met de menselijke deugdzaamheid. Blijkt Rutger Bregmans bestseller ‘De meeste mensen deugen’ zowaar een Bijbelse voorloper te hebben.

EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE RECENSIE VERSCHEEN OP 22 JULI 2020 IN

Lees ook het interview van Stijn Fens met Ad van Nieuwpoort (Trouw, 20 juli 2020)