Recensie van Sabine Laplane, FRÈRE ROGER. DE BIOGRAFIE OVER DE STICHTER VAN TAIZÉ. Uit het Frans vertaald door Renée Soffers. Berne Media | Halewijn, 480 blz.
Drie sterren
De schrijver
Classica en theologe Sabine Laplane is zuster van de apostolische gemeenschap van Saint-François-Xavier. In de zomer van 1970 raakte ze in Taizé onvergetelijk onder de indruk van de toen 55-jarige frère Roger, hoe hij daar in zijn witte gebedskleed op een krukje zat in een zee van jongeren. Ze kwam daarna nog vaak terug in Taizé en schreef in 2008 ‘Prier 15 jours avec frère Roger de Taizé’. Haar nu vertaalde biografie van frère Roger verscheen oorspronkelijk in 2015, tien jaar nadat hij op 90-jarige leeftijd was doodgestoken door een verwarde Roemeense vrouw.
De thematiek
Een Zwitser die van een uitgestorven Frans dorpje een wereldberoemd pelgrimsoord maakte dat jaarlijks tienduizenden jongeren uit de hele wereld trekt. Een calvinistische kloosterling die zich tot zijn dood onverdroten inzette voor de christelijk oecumene en de verzoening van protestant, rooms-katholiek en oosters-orthodox. Een hoogbejaarde niet-katholiek bij de begrafenis van paus Johannes Paulus II, die voor het oog van de camera’s als eerste de communie ontving uit handen van kardinaal Ratzinger. Wie was deze frère Roger? Wat dreef hem? Hoe bokste hij dat allemaal voor elkaar?
Bewonderaarster Laplane vindt de rode draad in zijn levensverhaal bij zijn familie. Bij zijn formidabele, protestante oma die graag een katholieke kerk inliep om te bidden. Bij zijn roomse opa, die oud-katholiek en vervolgens gereformeerd predikant werd. Bij zijn paradijselijke kindertijd als jongste tussen zeven zussen en een broer. Maar bij ook zijn ellendige en angstige puberteit, met een streng calvinistische, tirannieke dominee als vader, in wiens ogen het hooggevoelige en tuberculoze knaapje niets goed kon doen. Wel serieus genomen wordt hij door de vrome katholieke hospita bij wie hij als scholier in de kost is.
En dan, Roger is 23, geeft God het hem in om een familiaire leefgemeenschap te stichten, een protestant mannenklooster voor gebed en reflectie. Aan het begin van de oorlog, in 1940, vindt hij de gedroomde plek in Taizé, vlakbij het legendarische Cluny. Laplane vertelt gedetailleerd hoe Taizé met allerlei horten en stoten uiteindelijk uitgroeit tot een oecumenische kloostergemeenschap (met celibaat) annex spirituele trekpleister voor jongeren en VIP’s.
Opvallendste stelling
Laplane gaat uitgebreid in op frère Rogers honger naar oecumene en christelijke verzoening. Dankzij zijn grote talent om vrienden te maken weet hij een uitnodiging te regelen om als niet-katholiek waarnemer bij het Tweede Vaticaanse Concilie te mogen aanschuiven, waarbij het hem overigens zwaar valt dat hij niet mag meepraten. Toch wordt hij al gauw kind aan huis bij de opeenvolgende pausen, bij wie hij (eindelijk) vaderlijke erkenning vindt.
Maar niet al zijn plannen slaan aan: zijn jongerenconcilie uit 1974 krijgt geen vervolg en zijn ideeën voor een onderlinge communie en een ‘dubbel kerklidmaatschap’ zijn Rome echt een tikkeltje te wild. Ook in eigen, gereformeerde hoek stuit hij op verzet als hij de paus de ‘universele pastor’ noemt: zou Roger misschien stiekem Rooms zijn geworden?
Centrale zin
Maar nee, zoals frère Roger zelf in 1980 stelt: “In navolging van mijn grootmoeder heb ik, zonder met iemand uit mijn gemeenschap te breken, diep in mij mijn eigen identiteit als christen gevonden door mijn protestantse afkomst te verzoenen met het geloof van de Katholieke Kerk.”
Redenen om dit boek niet te lezen
Laplane had wel wat minder partijdig mogen zijn, al laat ze wel doorschemeren dat frère Roger knap eigengereid en autoritair kon zijn en in zijn heilige gelijk slecht tegen teleurstellingen en kritiek kon. En hoewel haar boek overzichtelijker en een stuk dunner had gekund, had ik graag meer gelezen over Rogers wonderbaarlijke aantrekkingskracht op jongeren, die vreemd genoeg nauwelijks aan het woord komen.
Redenen om dit boek wel te lezen
Als u ooit in Taizé bent geweest, is deze biografie zeker aan u besteed. Maar ook los daarvan: het levensverhaal van een protestant mysticus die tegen alle secularisatie in een nieuwe, bloeiende kloostergemeenschap sticht en talloze jongeren op zoek naar ‘vreugde, eenvoud en barmhartigheid’ samen aan het zingen, bidden en mediteren weet te krijgen, verdient de aandacht van iedereen die wel eens moedeloos is over de toekomst van de kerk.
