Recensie van Thich Nhat Hanh, Spreken met liefde, luisteren met compassie. Ten Have, Utrecht, 120 blz.

drie sterren

De schrijver

Thich (‘Eerwaarde’) Nhat Hanh werd in 1926 geboren in Vietnam en koos al jong voor een bestaan als zenmonnik. Tijdens de Vietnamoorlog werd hij bekend als vredesactivist, wat hem in 1966 op verbanning kwam te staan. Hij stichtte vervolgens in de Dordogne de meditatiegemeenschap ‘Plum Village’ en werd in 1967 door Martin Luther King (tevergeefs) voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede. Veel van zijn gedichten en boeken zijn ook in het Nederlands vertaald, zoals Vrede aanraken (1996) en Boeddha leeft, Christus leeft (2000), waarin hij Jezus beschrijft als ‘de boeddha van het Westen’.

De thematiek

Het centrale thema van Nhat Hanhs werk is mindfulness, oftewel aandacht. Een belangrijke oorzaak van alle lijden in de wereld is volgens hem namelijk dat we ons veel te weinig bewust zijn van het hier en nu. Aandachtig leven begint met bewust ademhalen, maar je kunt je ook oefenen in mindful zitten, vergaderen of e-mailen. Dat is niet alleen goed voor het contact tussen lichaam en geest, maar ook voor de communicatie met de medemens.

Zo zouden we veel vaker ‘diep’ naar elkaar moeten luisteren: elkaar met aandacht en mededogen laten uitspreken, oordelen opschorten en elkaar al helemaal niet bespringen met adviezen, hoe goedbedoeld en verstandig dan ook.

Daarnaast moeten we leren mindful te spreken: bedachtzaam, eerlijk en met tact. En zo voorziet Nhat Hanh de lezer van talloze tips voor een vreedzame omgang met jezelf, je partner en je kinderen, met technieken die ook in de wereldpolitiek hun nut kunnen bewijzen. Vredesonderhandelingen hebben bijvoorbeeld aanzienlijk meer kans van slagen als alle partijen de sessies beginnen met adem-, loop-, zit- en kalmeringsoefeningen, weet Nhat Hanh als deelnemer aan de Vietnamese vredesbesprekingen indertijd in Parijs.

Opvallendste stelling

Het beste middel tegen religieuze zelfmoordaanslagen is mededogen. Want zolang we proberen terroristisch geweld met geweld te vernietigen, zullen de terreurgroeperingen elkaar eindeloos blijven opvolgen, voorspelt pacifist Nhat Hanh. Maar wie ‘diep kijkt’, begrijpt dat ook de gruwelijkste bloeddorst het gevolg is van lijden. En dat je dus verder komt met compassie dan met angst, woede en wraakzucht. Het klinkt bijzonder redelijk. Alleen: wegen zulke argumenten ooit op tegen het effect van de nieuwste YouTube-filmpjes uit Irak en omstreken?

Karakteristieke passage

Over de oefening ‘Omhelsmeditatie’, kan ook met een boom: ‘Houd elkaar gedurende drie in- en uitademingen vast. Tijdens de eerste ademhaling ben je je ervan bewust dat je volledig aanwezig bent in het huidige moment […]. Tijdens de tweede ademhaling ben je je ervan bewust dat de ander aanwezig is in dit moment […]. Tijdens de derde ademhaling ben je je ervan bewust dat je samen bent, hier en nu op deze aarde en je bent ten diepste dankbaar en gelukkig vanwege jullie samenzijn.’

Redenen om dit boek niet te lezen

Zoveel mededogen, edelmoedigheid en dierbaarheid in een boekje gaan op den duur toch irriteren, zeker als de schrijver met formele, bijna juridische ‘vredesbriefjes’ en ‘vredescontracten’ aankomt, waarmee u en ik elkaar plechtig kunnen beloven voortaan uitsluitend liefdevol met elkaar te communiceren. En is het echt een goed idee zijn als we elke maandagochtend onze collega’s oprecht spijt moeten gaan betuigen over ons gedachteloze gedrag van de afgelopen week?

Redenen om dit boek wel te lezen

Eerwaarde Nhat Hanh is een wijs man, met een aantal verbazend eenvoudige adviezen (mantra’s) die zowel echtscheidingen als oorlogen kunnen voorkomen – vooropgesteld dat iedereen meedoet. Vertel je partner dagelijks dat je blij met hem bent, wees niet te trots haar om hulp te vragen, durf te bekennen dat je ergens mee zit. Iets lastiger misschien is de oefening voor mindful telefoneren: adem drie keer bewust in en uit voor je opneemt. En gaat u binnenkort met vakantie of wandelt u mee met de Vierdaagse? Mindful lopen is inderdaad fantastisch om te doen. Helemaal als je daarmee en passant de wereldvrede blijkt te dienen.

EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE RECENSIE VERSCHEEN OP 2 JULI 2014 IN