Recensie van THICH NHAT HANH, LEVEN. OVER DE WEG VAN GELUK, BEGRIP EN LIEFDE. Ten Have, 199 blz.
drie sterren
De schrijver
Thich (‘Eerwaarde’) Nhat Hanh (Vietnam, 1926) is zenmonnik. Tijdens de Vietnamoorlog werd hij bekend als vredesactivist, waarvoor hij in 1966 werd verbannen en in 1967 door Martin Luther King (tevergeefs) werd genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede. Begin jaren ’80 stichtte hij in de Dordogne de meditatiegemeenschap ‘Plum Village’, die jaarlijks duizenden bezoekers trekt. Veel van zijn meer dan honderd boeken zijn ook in het Nederlands vertaald, zoals ‘Mindfulness’ (2010) en ‘Wandelen'(2016). In november 2014 kreeg Nhat Hanh in Frankrijk een ernstige hersenbloeding; pas eind vorig jaar was hij zodanig opgeknapt, dat hij een (laatste?) bezoek aan zijn geboorteland heeft kunnen brengen.
De thematiek
‘Leven’ zou wel eens het testament van de inmiddels 91-jarige Nhat Hanh kunnen zijn. Het bevat de essentie van het onderricht dat hij in de laatste twee jaar voor zijn hersenbloeding heeft gegeven tijdens retraites. Het zal dus niet verbazen dat de monastieke redacteuren van dit boek vooral ruimte hebben gemaakt voor wat hun geliefde ’thay’ (Vietnamees voor ‘leraar’) over de dood heeft gezegd. Is er leven na de dood? Gaan we naar de hemel, God of het nirwana? Of reïncarneren we wellicht?
Voor een antwoord daarop moeten we eerst ‘diep’ leren kijken, is de boodschap, en een drietal verkeerde zienswijzen van ons afschudden. Allereerst moeten we afscheid nemen van het onzalige idee dat we een eigen, afzonderlijke ziel of identiteit zouden hebben. We zijn niet, maar we ‘interzijn’ in een symbiotische relatie met het hele universum, inclusief alle dode materie, onze voorouders en (spirituele) nakomelingen.
Daarnaast moeten we af van de gedachte dat we tegelijk met ons fysieke lichaam sterven, evenals van de misvatting dat geluk iets voor later is. Het Koninkrijk van God of nirwana bevindt zich namelijk in het hier en nu en laat zich nu al ervaren via aandachtige ademhaling en loopmeditatie.
Opvallendste stelling
Reïncarnatie, karma, een straffend of belonend hiernamaals: het gewone volk mag troost vinden bij deze ideeën, maar ze zijn niet in overeenstemming met de ultieme waarheid. Wie diep kijkt, beseft dat de dood niet bestaat en dat we niet sterven, maar alleen maar transformeren. Niks dus om je speciaal op te verheugen of om bang voor te zijn.
Verduidelijkend beeld
Nhat Hanh illustreert dit met een wolk: “een wolk [kan] nooit sterven. Een wolk kan alleen maar iets anders worden, regen, sneeuw of hagel bijvoorbeeld. Als wolk, voel je je een wolk. Verander je in regen, dan voel je je regen en als je verandert in sneeuw, dan voel je je sneeuw.”
Redenen om dit boek niet te lezen
Geen leer zonder tegenstrijdigheden. Zo moeten we niet met kille en beredenerend ogen maar met ons hart te kijken, terwijl we twee alinea’s later het advies krijgen om toch vooral onze intelligente en kritische geest te blijven gebruiken. Waarvan akte. Verder blijken we niet alleen een menselijk, maar ook nog minstens zeven andere lichamen te hebben, waaronder een boeddhalichaam, eentje om spiritueel mee te oefenen, zelfs een lichaam buiten een lichaam, een voortzettingslichaam en een kosmisch lichaam. Maar of ik daar nu zoveel wijzer van werd?
‘Leven’ besluit voorts met enkele aandachtsoefeningen, ter verhoging van uw morele niveau. Er zitten inderdaad prachtige idealen bij: verdraagzaamheid, vrijgevigheid, niet meer roddelen. Maar van een plechtig voornemen om nooit meer ‘bepaalde’ websites, muziek of boeken te gebruiken, krijgt deze in aanleg best wel brave burgeres het toch vooral benauwd.
Redenen om dit boek wel te lezen
Als het thema ‘leven en dood’ u interesseert, dan is Nhat Hanhs boeddhistische visie hierop beslist het lezen waard. Hij gaat daarbij ook in op een aantal centrale thema’s uit het christendom, zoals het waarom van het lijden en het kwaad in de wereld. En diep of ondiep: Nhat Hanh heeft over veel dingen bijzonder wijs nagedacht en u kunt een aantal dichtregels uit ‘Leven’ zo op uw prikbord kwijt. De producenten van dagkalenders en wandtegels kunnen weer even vooruit.
