Recensie van Liao Yiwu, God is rood. Het geheime verhaal over het voortbestaan en de bloei van het christendom in communistisch China. Amsterdam/Antwerpen: Atlas Contact, 2014. 316 blz.
vier sterren
De schrijver
De Chinese dichter en journalist Liao Yiwu werd geboren in het jaar van de Grote Sprong Voorwaarts (1958) en groeide op onder de Grote Hongersnood en de Culturele Revolutie. In 1989 werd hij beroemd met zijn audiogedicht Bloedbad, over de gebeurtenissen op het Tiananmenplein. Het kwam hem te staan op vier jaar gevangenis, waarvan zijn boek Gevangenisliederen het afgrijselijke verslag is. Na zijn vrijlating begon hij levensverhalen van landgenoten uit de rafelrand op te schrijven, reportages ‘van onderop’, die in China nog altijd verboden lectuur zijn. In 2011 vluchtte hij naar Duitsland, waar hij twee jaar geleden de Vredesprijs van de Duitse boekhandel kreeg.
De thematiek
Het zal u misschien verbazen, maar het christendom is met zo’n 70 tot misschien wel 120 miljoen aanhangers de grootste religie in China. Dat is te danken aan westerse zendelingen uit de 19e eeuw, die met hun bijbels, liederen, ziekenhuizen, weeshuizen en scholen het christendom stevig wortel deden schieten op met name het Chinese platteland, dat zuchtte onder epidemieën en armoede. Zo stevig zelfs, dat het in afgelegen bergdorpjes de Culturele Revolutie ondergronds wist te overleven.
Tegenwoordig is het onder stadsjongeren zelfs reuzehip om christen te zijn en mag je in China weer naar de kerk, mits je je zich tenminste nauwgezet houdt aan de patriottische richtlijnen van de staat. Wie laatste vertikt, krijgt in politiestaat China nog altijd de volle laag aan minachting, getreiter en erger, zo blijkt uit God is rood. Yiwu reisde stad en land af om een twintigtal vaak schokkende reportages te maken over hoogbejaarde nonnen, voorgangers van clandestiene thuiskerken, evangeliserende dokters en nabestaanden van martelaren van het maoïsme. Het zijn levensverhalen rood van bloed.
Opvallendste stelling
God is rood gaat in feite over de verhouding tussen kerk en staat. En dan valt op dat in China de bordjes van de democraten heel anders hangen dan in bijvoorbeeld Nederland. Waar hier menig atheïst zich uit naam van vrijheid en democratie opwindt over de invloed van het geloof op het publieke leven, in China zijn het juist principiële christenen die hun leven riskeren voor een strikte scheiding tussen kerk en staat: alles liever dan de bemoeienis van de overheid met jouw geloof.
Karakteristieke anekdote
Scène uit een conferentie van staatgetrouwe katholieke kopstukken in 1980 in Shanghai: ‘Alle aanwezigen werd gevraagd de hand op te steken als men vond dat de paus de enige geestelijke leider van de katholieken in China was. Er volgde een totale stilte, waarin precies één hand werd opgestoken: die van Zhang. Gedurende de hele vier uur durende vergadering hield hij daarna zijn arm omhoog, en de 351 andere geestelijken negeerden hem verder.’
Redenen om dit boek niet te lezen
De grens tussen levensverhaal en heiligenleven is soms een beetje zoek. Bijvoorbeeld als een zoon vertelt over de bloederige marteldood van zijn predikende vader, die als ‘lakei van de imperialisten’ in 1973 terecht moest staan tussen twee moordenaars – kan het symbolischer? Maar zo werkt dat kennelijk bij mondelinge overleveringen over wreed lijden.
Echt minpunt is dat Yiwu maar één lid van de officiële staatskerk interviewt en deze jongeman prompt de les begint te lezen, waar hij al zijn andere gesprekspartners slechts met respect en bewondering heeft aangehoord. Toegegeven, het gaat om een ergerlijk leeghoofdige knaap. Maar om deze lummel nu model te laten staan voor al die miljoenen gewone bovengrondse Chinese christenen?
Redenen om dit boek wel te lezen
Yiwu redt een gruwelijk stuk geschiedenis van de vergetelheid. Het feit dat hij zelf geen christen is, maakt de geloofwaardigheid van deze Chinese martelarenspiegel alleen maar groter. Maar zijn belangrijkste boodschap is: geloofsvrijheid is niet alleen cruciaal voor gelovigen. Geloofsvrijheid is namelijk het ijkpunt bij uitstek om het respect voor álle mensenrechten mee af te meten.
EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE RECENSIE VERSCHEEN OP 10 DECEMBER 2014 IN
