De vele vormen van het kruis

Recensie van Alfred C. Bronswijk, Het kruis. Biografie van een symbool. Kunst, traditie, geschiedenis. KokBoekencentrum, 255 blz.

4 sterren


De schrijver

Alfred Bronswijk (1942) studeerde theologie aan de Vrije Universiteit en begon zijn loopbaan indertijd als sociaal werker. Ook was hij radiopastor, predikant in Zwolle en (na zijn pensioen) pastor onder Nederlandse overwinteraars in Spanje, Portugal en Turkije. Tussendoor schreef hij een dertigtal boeken, over onder andere godsdienstonderwijs, alledaagse gebeden voor bijvoorbeeld vaders en moeders en de schoonheid van iconen. Drie jaar geleden (hij was nog net geen 80) promoveerde hij in Nijmegen op een lijvig proefschrift over godsbeelden in de protestantse kerk. Lees verder

Goed en kwaad in de christelijke geschiedenis

Recensie van John Dickson, Schurken en heiligen. Een onverbloemde kijk op goed en kwaad in de geschiedenis van het christendom. Uit het Engels vertaald door Margriet Visser-Slofstra. KokBoekencentrum, 335 blz.

Vier sterren


De schrijver

John Dickson (1967) is een Australische historicus en anglicaans theoloog, die zichzelf beschrijft als ‘openbaar advocaat van het christelijke geloof’. Naast boeken en documentaires {‘voor gelovigen en sceptici’) maakt hij podcasts; ook reist hij de wereld af met leerzame en vermakelijke lezingen over de grote (ethische) vragen van het leven.

De thematiek

Als ‘publiek christen’ raakt Dickson nogal eens verzeild in een debat over de vraag of de mensheid niet beter af zou zijn zonder religie, een stelling waar steeds meer mensen mee instemmen. Lees verder

Haten om het geloof

Bespreking van Paul Hedges, Religious Hatred. Prejudice, Islamophobia, and Antisemitism in Global Context. Bloomsbury, 297 blz.


Geen geloof dat de vrede niet zegt te dienen. Toch wordt er heel wat afgehaat als het om religie gaat: wie niet de juiste, dominante leer aanhangt, loopt het risico te worden bespot, geminacht, achtergesteld, buitengesloten of verjaagd. Prooi te worden van ‘heropvoeding’, pogroms en genocide – zelfs na de Holocaust lijkt de mensheid nog niet veel wijzer te zijn geworden.

De Britse religiewetenschapper Paul Hedges analyseert in ‘Religious Hatred’ hoe en waardoor het soms zo gruwelijk uit de hand loopt, zoals toen met Auschwitz. En hoe staat de wereld er nu bij? Neemt de religieuze haat weer toe? Zijn de moslims de nieuwe Joden? Vijf vragen. Lees verder

De niet zo korte geschiedenis van het antisemitisme

Recensie van Peter Schäfer, ‘Een korte geschiedenis van het antisemitisme.’ Uit het Duits vertaald door Carolijn Visschers. Prometheus, 336 blz.

4 sterren


De schrijver

Peter Schäfer (1943) is emeritus hoogleraar judaïca aan de Freie Universität in Berlijn en de universiteit in Princeton; de Universiteit Utrecht verleende hem in 1993 een eredoctoraat. In 2014 werd hij directeur van het Joodse Museum in Berlijn; vijf jaar later trad hij terug vanwege zijn kritiek op de verklaring van het Duitse parlement dat de internationale BDS (Boycott, Divestment and Sanctions) tegen Israël antisemitisch zou zijn. Lees verder

Martelaren: sterven voor je geloof

Recensie van Henk Bakker en Bert Jan Lietaert Peerbolte (red.), Dan liever dood! Over martelaren en hun religieuze drijfveren. AUP, 286 blz.

Drie sterren


De schrijvers

Henk Bakker en Bert Jan Lietaert Peerbolte zijn beide hoogleraar aan de faculteit Religie & Theologie van de Vrije Universiteit, waar in 2017 de onderzoeksgroep ‘Religious Martyrdom in Dialogue’ van start ging; ook vier andere auteurs van deze bundel zijn daar aangesteld. De overige bijdragen komen van vakbroeders van de universiteiten van Leiden, Utrecht, Amsterdam en Stellenbosch. Lees verder

Wetenschapper en toch gelovig

Recensie van CEES DEKKER (RED.), ALLE VERSTAND TE BOVEN. 22 WETENSCHAPPERS OVER HUN LEVEN, WERK EN GOD. Ark Media, 326 blz.

Drie sterren


De schrijvers

Cees Dekker (1959) doet als hoogleraar aan de Technische Universiteit in Delft internationaal geprezen onderzoek op het grensgebied van nanotechnologie, biologie en natuurkunde en is daarnaast aanbiddingsleider bij een evangeliegemeente. Hij schreef mee aan de roman ‘Oer’ (2020), een speelse mix van het bijbelse scheppingsverhaal, de orthodox-protestante heilsleer en de evolutietheorie.

Ook de andere eenentwintig auteurs in deze bundel combineren een succesvolle universitaire loopbaan als alfa (zoals taalkundige, historicus), keiharde bèta (natuur- en wiskundige, chemicus, bioloog) of gamma (jurist, antropoloog) met een actief christelijk leven, in bijvoorbeeld een pinkstergemeente of de gereformeerde, katholieke of Russisch-orthodoxe kerk. Lees verder

Waarom Baudet met het christendom flirt

Recensie van SANDER RIETVELD, ‘NIEUWE KRUISVAARDERS. DE HEILIGE ALLIANTIE TUSSEN ORTHODOXE CHRISTENEN EN RADICAAL-RECHTSE POPULISTEN’. Prometheus, 368 blz.

Vijf sterren


De schrijver

Politicoloog Sander Rietveld (1974) groeide op in een plichtvaardig orthodox-christelijk gezin: hij herinnert zich nog levendig hoe ze met z’n allen in de jaren ’80 op smokkelvakantie gingen, met in de dubbele bodem van de Kip-caravan een lading bijbels voor vervolgde geloofsgenoten achter het IJzeren Gordijn. Inmiddels is hij vrijzinniger geworden in zijn geloof en werkt hij als onderzoeksjournalist bij het BNNVARA-televisieprogramma Zembla, waar hij documentaires maakte  over de schimmige geldstromen rond Trump en Baudets mogelijke banden met het Kremlin. Lees verder

De beste reliboeken van 2020

De drie interessantste reliboeken die ik in 2020 voor Trouw las:


Kaft LeeOp 1: Samuel Lee, Verlangen naar een nieuw christendom. KokBoekencentrum

Het aanstekelijkste reliboek van 2020 was van de Theoloog des Vaderlands, de beminnelijke Samuel Lee. Immigrant, wereldburger en prediker van een Engelstalige pinkstergemeente in Amsterdam Zuid-Oost. Zijn boodschap: wonderen en openbaringen zijn prachtig, maar medemenselijkheid en sociale gerechtigheid gaan een christen bovenal. Ja, ook voor vrouwen en LHBT’ers.

Lees hier mijn recensie van dit boek, van 3 juni 2020


Lees verder

Weg uit de christelijke patrix

Recensie van Carel van Schaik en Kai Michel, De waarheid over Eva. Hoe de ongelijkheid tussen vrouwen en mannen ontstond. Uit het Duits vertaald door Marten de Vries. Balans, 608 blz.

Vier sterren


Kaft EvaDe schrijvers

Carel van Schaik (1953) is evolutiebioloog en Kai Michel (1967) historicus. In 2016 hadden ze een lijvige bestseller met ‘Het oerboek van de mens’, waarin ze Bijbel een antropologische interpretatie gaven. Hun spannendste conclusie toen: de verdrijving uit het paradijs gaat over de rampzalige overgang van de jagers-verzamelaarssamenleving naar landbouw en veeteelt. En: ondanks alle monotheïsme getuigt de Bijbel onderhuids vooral van een mensheid die nooit afscheid zal nemen van aangeboren, bijgelovige intuïties. Lees verder

De beste reliboeken van 2019

Mijn top drie van de vier beste boeken op het gebied van religie van 2019


Op 1: Carolina Lenarduzzi, ‘Katholiek in de Republiek. De belevingswereld van een religieuze minderheid 1570-1750’ (Vantilt)

Geslaagde bewerking voor een breder publiek van een proefschrift over hoe de katholieke ‘minderheid’ zich niet onder liet schoffelen toen de gereformeerde predikanten het hier eind 16e eeuw voor het zeggen hadden gekregen. Hoe ging dat in het leven van alledag? Dagboeken, kleding, familieportretten en muziek blijken verbazend veel te vertellen over de katholieke identiteit en subcultuur. Ook hebben de katholieken lang niet zo vaak als wel gedacht geheuld met de Spaanse en Franse vijanden van de Republiek. Verrukkelijk boek dat bij vlagen leest als een schelmenroman. Lees verder