Recensie van Timothy Radcliffe, Leren luisteren. Een nieuwe bron van spirituele rijkdom. Uit het Italiaans vertaald door Erik Galle. Otheo, 190 blz.
3 sterren
De schrijver
Timothy Radcliffe (1945) is een Brits dominicaan, priester en doceerde theologie aan de universiteit van Oxford. Van 1992 tot 2001 stond hij als magister-generaal aan het hoofd van de wereldwijde dominicaner bedelorde, ook wel de Orde der Predikheren geheten. Onlangs maakte paus Franciscus bekend dat Radcliffe in december kardinaal wordt. Eerdere in het Nederlands vertaalde boeken van Radcliffe: ‘Waar draait het om als je christen bent’ (2007) en ‘Leven in volheid‘ (2022).
De thematiek
Het was me in de stortvloed van het grote wereldnieuws ontgaan, maar vorig jaar oktober vond in het Vaticaan de eerste ronde van de zestiende algemene bisschoppensynode plaats. Aan Radcliffe toen de taak om de voorafgaande retraite voor de synodevaders en –moeders dagelijks te openen en te sluiten met een ‘conferentie’, een toespraak van zo’n drie kwartier over thema’s als hoop, vriendschap, gezag en waarheid. Tijdens de synode zelf leidde hij enkele gesprekssessies in met een meditatie over onder meer de Samaritaanse vrouw bij de bron en het concilie van Jeruzalem, over de vraag of bekeerde heidenen besneden moesten worden.
U kunt Radcliffes voordrachten uiteraard allemaal (in het Engels) terugvinden op internet. Of ze, lekker ouderwets en in het Nederlands, in uw eigen tempo nalezen en overpeinzen in de bundel ‘Leren luisteren’. Met als toegift een overweging met zijn ideeën over hoe de deelnemers zich het beste (hadden) kunnen voorbereiden op de tweede ronde, die begin deze maand van start ging. De bundel besluit met een onverwacht interessant betoog over waarom de hele Kerk een voorbeeld zou kunnen nemen aan hoe democratisch de dominicanen hun bestuur al eeuwen geregeld hebben.
Opvallendste stelling
Misschien vindt u het een teleurstelling (of juist een opluchting), maar er vallen deze maand geen ingrijpende besluiten te verwachten over de rol van de vrouw, het celibaat, homoseksualiteit of polygamie. Niet dat Radcliffe daar geen (uitgesproken progressieve) mening over zou hebben, maar het streven naar waarheid en gelijk krijgen gaat maar al te vaak ten koste van de eenheid – kijk maar naar het protestantisme.
Want hoe groot de dominicaanse passie voor de Waarheid en het rationele debat al zo’n achthonderd jaar is: tijdens de synode staat een vruchtbare omgang met die onvermijdelijke spanning tussen waarheid en eenheid voorop. Voor grote en duurzame veranderingen, zo leert de ervaring, moet je namelijk minstens zeventig of tachtig jaar geduld hebben voordat de Kerk als geheel weet wat voorbijgaand en wat echt is.
En dus is het vijftig jaar na het Tweede Vaticaans Concilie al heel wat dat de synodegangers het eens konden zijn over de te bespreken vragen en het besef dat iedereen eerst en vooral moet gaan luisteren, naar Hem, naar de Geest én naar elkaar. Dat heeft er bijvoorbeeld toe geleid dat alle deelnemers (jong, oud, vrouw, man, aartsbisschop, leek) aan de ronde gesprekstafels ononderbroken hun antwoord op een bepaalde beleidsvraag mochten geven. Waardoor het, naar ik begrijp voor het eerst in geschiedenis, opeens kon gebeuren dat een gespreksleider een kardinaal de mond kon snoerde omdat ‘mevrouw nog niet was uitgesproken.’
Mooiste zin
‘De grootste gaven zullen we – als we hen tenminste durven beluisteren – ontvangen van hen met wie we het oneens zijn.’
Redenen om dit boek niet te lezen
Voor mij als niet-katholieke buitenstaander was ‘Leren luisteren’ soms flink doorbijten en bijgoogelen. Ook was het verband tussen de vele citaten en anekdotes me lang niet altijd duidelijk. En dat Predikheren graag bekeren, dat spreekt. Maar om nu te suggereren dat de Frans-Joodse mystica Simone Weil eigenlijk christen was?
Redenen om dit boek wel te lezen
‘Leren luisteren’ is een mooi document voor wie wil weten wat er op dit moment langzaam maar zeker aan hoopvols gaande is in de wereldwijde Katholieke kerk. Ook heel informatief is hoe paus Franciscus met de hulp van creatieve geesten als Radcliffe en de benedictijnse moeder Maria Ignazia Angelini het instituut probeert te moderniseren. Hoe dat afloopt? We gaan het bij leven en welzijn zien over twintig, dertig jaar. Ik ben benieuwd.
