Recensie van Florette Dijkstra, Verdwenen levens. Op zoek naar een alpinist, een geniaal gen, een partizane en een stel voortvluchtigen. Querido, 261 blz.
En toen moesten we in maart 2020 opeens binnen blijven, met de verhalenbundel ‘Verdwenen levens’ als gevolg. Want daardoor had beeldend kunstenaar en schrijver Florette Dijkstra (1963) eindelijk de tijd om op internet onderzoek te doen naar het verschijnsel colofon, die pagina in elk boek met dat saaie rijtje technische gegevens. Blijkt dat woord te komen van een stad in Griekenland (nu Turkije), waar de dichter Antimachus als eerste ter wereld de liefde voor een vrouw bezong. Althans volgens een postuum verschenen boek uit 1896 van ene Edward Benecke, kleinzoon van de componist Felix Mendelssohn. Edward verdween met zijn vaste klimmaat op 16 juli 1895 spoorloos in de Zwitserse Alpen, met een aanzienlijke geldsom op zak.
Nu, daar wil de extreem weetgierige Dijkstra het fijne van weten, dus surft, leest en mailt ze zich suf om het verhaal daarvan te achterhalen. Wat kan er toch gebeurd zijn met die twee toch zo doorgewinterde alpinisten? En passant zoekt Dijkstra de stamboom en familieverhoudingen van drie generaties Mendelssohn uit en ontdekt ze waarom de Engelse hogere kringen (tot verdriet van koningin Victoria) indertijd zo graag bergen beklauterden en hoeveel zakdoeken en sigaren ze dan mee naar boven namen.
Ook interessant: dat Edwards zus Margaret ooit een schilderij heeft gemaakt met de titel ‘Icefall in the Findel Glacier’ – beeldend kunstenaar Zijlstra had het natuurlijk graag gezien en geduid, maar helaas, ook daarvan geen spoor meer. En wat te denken van de wasvrouw van de familie die Edward op de middag van zijn verdwijning in de tuin in Engeland heeft zien lopen? Van die weetjes dus.
Het tweede verhaal in de bundel is verreweg het persoonlijkste: daarin gaat Zijlstra op zoek naar de familielijnen waarlangs ze het fatale ZX-gen kan hebben geërfd, waardoor in haar voorgeslacht zoveel vrouwen, jonge moeders vaak nog, zo vroeg en pijnlijk zijn gestorven aan borst- en eierstokkanker. Want waardoor komt die wrede mutatie ook zo opvallend vaak voor in het Finse dorpje Lahkolampi? Heeft een van haar zeevarende voorouders het vandaaruit naar de Alblasserwaard gebracht? Of liep de route net andersom?
Ongecompliceerd spannend wordt het als ze in ‘De vrouw met het pistool’ de identiteit probeert te achterhalen van een vrouw die volgens een tekening uit 1797 van ene Knip een prominente rol heeft gespeeld in de Franse verovering van de Schans van Orthen bij Den Bosch in 1794. Hè? Zaten er toen al vrouwen in het leger? Of is het maar een fantastisch verzinsel? Of toch niet helemaal?
Liefhebbers van de Midsomer Murders worden tot slot verwend met een minutieuze reconstructie van een serie geweldsmisdrijven en ongelukken uit de achttiende eeuw in de landen van Overmaas, tussen Luik en Aken. Hoe liep het bijvoorbeeld af met de jonge Thomas, toen hij na jaren van getreiter zijn stiefvader doodsloeg? Werd de streek inderdaad geteisterd door een bende, à la de Bokkenrijders? Hebben die trouwens wel ooit echt bestaan?
Zijlstra slaat op haar digitale expedities talloze zijpaden in, ook als die uiteindelijk doodlopen. Niks mis mee natuurlijk: het eerlijke speurwerk is immers nooit een doorlopend succesverhaal. En dankzij haar wakkere oog voor tegenstrijdigheden en toevallige (?) verbanden levert dat heel wat onverwachte bijverhalen op, af en toe vergezocht, vooringenomen of ergerlijk gedetailleerd, maar altijd verrassend en meestal ontroerend. Haar vier grote raadsels lost ze er overigens niet mee op, maar ach, welke wijze zei maar weer dat het ware doel van de reis de weg zelf was?
EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE RECENSIE VERSCHEEN OP 26 MAART 2022 IN
