Recensie van Katharina Kunter, 500 jaar Protestantisme. De geschiedenis van de Reformatie. Utrecht: Kok, 2016, 240 blz.
vier sterren
De schrijfster
Katharina Kunter is een Duitse theologe en kerkhistorica, die op dit moment vooral onderzoek doet naar de sociale en politieke geschiedenis van het christendom sinds de Tweede Wereldoorlog. Speciaal voor Nederland schreef ze eerder de culturele reisgidsen ‘Oostelijk Duitsland. Land van Luther, Goethe en Bach’ en ‘Berlijn’ (met Bonhoefferwandeling), over de stad waar ze haar Nederlandse echtgenoot leerde kennen. De oorspronkelijke Duitse versie van ‘500 jaar Protestantisme’ is uit 2011.
De thematiek
Op 31 oktober 2017 is het precies 500 jaar geleden dat Luther met zijn 95 stellingen naar buiten kwam – dat hij ze in Wittenberg op de kerkdeur spijkerde, is overigens vermoedelijk een fabeltje. Een mooie aanleiding dus voor een boek over de geschiedenis van het protestantisme, dat wereldwijd inmiddels zo’n 30.000 geloofsgroeperingen telt en dat flink van invloed is op ons individualistische wereldbeeld, of we nu gelovig zijn of niet.
Zo heeft menig protestant zich vanuit zijn geloofsovertuiging ingezet voor wereldverbeterende zaken als de afschaffing van de slavernij (Quakers) en de strijd tegen apartheid (Martin Luther King, Beyers Naudé, Tutu). Maar de geschiedenis van het protestantisme kent helaas ook donkere bladzijden, met daarop Oliver Cromwell, heksenvervolging en antisemitisme.
Uiteraard komen naast Luther veel grote namen voorbij: Calvijn en Zwingli, Rembrandt en Bach, Barth en Tillich. Ook de vrouwen zijn prominent in beeld: van de lang onzichtbaar gebleven theologe Marie Dentière (16e eeuw) en de Indiase zendelinge Ramabai Sarasvati tot aan Katharina von Bora (mevrouw Luther), Dorothee Sölle en Margaret Thatcher.
Kunter besluit haar boek met een voorzichtige, wat wantrouwende blik op de toekomst van het protestantisme, die vooral buiten Europa lijkt te liggen, in de charismatische dan wel orthodoxe hoek. Of wie weet zelfs in hippe ‘netwerkkerken’.
Opvallendste stelling
De Reformatie mag dan officieel in Duitsland zijn begonnen, de (voorbereidende) bijdragen eraan vanuit de Lage Landen blijken aanzienlijk te zijn. Geert Grote, Thomas a Kempis, Erasmus, de Antwerpse drukker Plantijn, Willem van Oranje, Menno Simons; ook zij hebben indertijd heel wat in gang gezet. Aan bod komen daarnaast Nederlandse protestanten die recenter mondiale sporen hebben achtergelaten, zoals Abraham Kuyper en Willem Visser ’t Hooft, van de Wereldraad der Kerken.
Erg foute zin
“[Abraham] Kuyper richtte in 1871/72 een nieuw kerkelijk weekblad op, ‘De Heraut’, dat tot 1945 bestond. Dit oorspronkelijke verzetsblad werd na de oorlog het tijdschrift voor de gereformeerden en valt sindsdien nog steeds als nationaal dagblad ‘Trouw’ bij talloze abonnees op de mat.” Nee mevrouw Kunter, nu zit u er toch even gigantisch naast. De verzetskrant was ‘Trouw’, de reputatie van ‘De Heraut’ was in de oorlog zelfs meer dan dubieus. Dat kost u een ster.
Redenen om dit boek niet te lezen
Aangenomen dat ‘De Heraut’ Kunters enige flater is: er is geen enkele reden om dit boek links te laten liggen, ook als u niet (meer) protestant bent. Maar als u geen Duits leest, heeft u helaas niets aan de welgekozen lijst met aanbevolen literatuur. En mocht uitgeverij Kok nog een herdruk overwegen, dan valt er nog menig onvertaalde slordigheidje uit de verder zo fraaie kaartjes te vissen. Een register zou het boek ook als naslagwerk bruikbaar maken.
Redenen om dit boek wel te lezen
Kunter geeft in nog geen 250 pagina’s een prima leesbaar, prachtig geïllustreerd en onwaarschijnlijk compleet beeld van ruim vijf eeuwen wereldgeschiedenis: zelfs een klein genootschap als de Nederlandse remonstranten wordt niet vergeten en vrijwel geen land wordt buiten beschouwing gelaten. Wist u bijvoorbeeld dat op Tuvalu (Stille Oceaan) bijna iedereen protestant is? Enig idee wie Jan Hus was? Waar Jimmy Carter en Bill Clinton kerken? Dat Henri Dunant (die van het Rode Kruis) medeoprichter van de YMCA was? Wat je af kunt aflezen aan het befje van een Duitse dominee? Waar het woord hugenoot vandaan komt? Wie goed voorbereid het komende Reformatiejaar in wil, heeft aan Katharina Kunter een geweldige reisleidster.
EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE RECENSIE VERSCHEEN OP 4 MEI 2016 IN
