Recensie van Anselm Grün, Het Evangelie spiritueel gelezen. Deel II: Lucas en Johannes. Uit het Duits vertaald door Linda Jansen. Berne Media, 296 blz.

3 sterren

De schrijver

De bijna 77-jarige Anselm Grün is ongetwijfeld de beroemdste monnik van Europa en dat is niet alleen vanwege zijn aartsvaderlijke baard. Zijn seminars en retraites trekken al jaren heel wat zinzoekers naar het benedictijnse klooster in Münsterschwarzach aan de Main en wie dat te ver vindt, kan zich laven aan de ruim driehonderd boeken die hij ’s ochtends tussen zes en acht uur geschreven heeft, zo’n vijf tot acht per jaar. Natuurlijk dringen lang niet alle vertalingen daarvan door tot deze rubriek – alsjeblieft zeg! Of is het, nu het land weer op slot dreigt te gaan, toch weer tijd voor een nieuwe bemoedigingsdosis Grün?

De thematiek

Maar nee, ‘Het Evangelie spiritueel gelezen’ rept helaas niet van de huidige crisis: het blijkt te gaan om de vertaling van twee boeken die Grün twintig jaar terug schreef, toen corona alleen nog maar een exotisch biermerk was. In het eerste boek legt hij het evangelie van Lucas uit; in boek twee is Johannes aan de beurt – vorig jaar verscheen al de vertaling van zijn dialoog met Matteüs en Marcus. Grüns vraag achter dit vierluik: voor wie en waartoe hebben deze evangelisten hun boeken indertijd geschreven?

Wel, meesterverteller Lucas zou zich in zijn ‘grote reclamefolder voor Jezus en zijn boodschap’ vooral tot een geschoold Grieks publiek hebben gericht, door Jezus te schetsen als de vervulling van het oude, Platonische verlangen naar wijsheid, authenticiteit, rechtvaardigheid, matigheid en vriendschap. Daarbij maakte Lucas bewust gebruik van populaire motieven en contrasten uit het Griekse theater. Maar hij vermeed ook joodse begrippen als verzoening en offer, omdat de Grieken die niet konden plaatsen – net zo min als wij vandaag, merkt Grün fijntjes op.

Johannes knoopte op zijn beurt vooral aan bij de symbolische raadseltaal van de gnostici, blijkend kernwoorden als licht, eeuwig leven, waarheid en weg. Grün gaat daarbij diep in op de mystieke hunkering naar liefde, wedergeboorte en eenwording met God in dit evangelie van de ‘geliefde leerling’.

Opvallendste stelling

Interessant vandaag is natuurlijk wat Grün schrijft over ziekte en genezing, iets waar zowel Lucas als Johannes meermaals over vertellen. Mede aan de hand van de theorieën van Carl Gustav Jung interpreteert Grün die genezingsverhalen vooral symbolisch en psychologisch. Daarbij gaat hij uitsluitend in op de mogelijk geestelijke, psychosomatische oorzaken van ziektes, die zouden betekenen dat een zieke het contact met zijn emoties/God is kwijtgeraakt. Je vraagt je af: geldt dat ook voor slachtoffers van een pandemie? En waarom klinkt zo’n opvatting in de herfst van 2021 opeens zo gedateerd of zelfs dubieus?

Mooie zin

‘[Mijn gedachten] zijn bedoeld als impulsen om de wondere evangeliewoorden zelf te lezen, erover te mediteren en Jezus erin te ontmoeten, die de weg naar het leven is.’

Redenen om dit boek niet te lezen

De mystieke kant van Grün weet wel heel erg stellig dat we allemaal ergens een authentieke, onverwoestbare goddelijke kern hebben. Maar het wat en waar daarvan blijft me een raadsel, ook omdat volgens Lucas 17:21 het koninkrijk van God al zeker sinds de Goed Nieuws-vertaling van 1972 niet meer in ons is, maar (toch evenmin mis) slechts ‘binnen ons bereik’ ligt. Verder draaft hij soms door in zijn symbolische interpretaties.

Redenen om dit boek wel te lezen

Het blijft mooi om te zien hoe ruimdenker Grün juist vanuit zijn intens beleefde en beleden katholieke geloof de verbinding zoekt (en naar mijn indruk ook vindt) met een publiek dat zich spiritueel eerder thuis voelt bij boeddhisme, hindoeïsme, soefisme en/of (zelf)therapie. Niet steeds je zonden onder je neus gewreven krijgen, je ego loslaten, onvoorwaardelijk liefde, vrouwvriendelijkheid, symboliek, vanzelfsprekende mystiek: wie zich daardoor aangetrokken voelt, heeft aan Grüns overpeinzingen de komende donkere dagen een goeie.

EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE RECENSIE VERSCHEEN OP 24 NOVEMBER 2021 IN