Op zoek naar de heks in jezelf

Recensie van Susan Smit, ‘Magisch dagboek. Ontdek de heks in jezelf.’ Paper Life/Spectrum, 240 blz.

Twee sterren


De schrijfster

Susan Smit (1974) schreef menig meeslepende succesroman en is daarnaast bekend als heks. Die combinatie leidde vorig jaar tot de historisch twijfelachtige roman ‘De heks van Limbricht’, over een vrouw die in 1674 in Limburg als heks berecht werd. Onlangs pleitte Smit voor de postume vrijspraak van alle vermeende heksen (overwegend vrouwen) die in Nederland in de Renaissance zo gruwelijk aan hun einde zijn gekomen. Lees verder

Ook Anselm Grün zoekt (en vindt) een breed publiek

Recensie van Anselm Grün, Het Evangelie spiritueel gelezen. Deel II: Lucas en Johannes. Uit het Duits vertaald door Linda Jansen. Berne Media, 296 blz.

3 sterren


Anselm Grün, Het Evangelie spiritueel gelezen. Deel II: Lucas en JohannesDe schrijver

De bijna 77-jarige Anselm Grün is ongetwijfeld de beroemdste monnik van Europa en dat is niet alleen vanwege zijn aartsvaderlijke baard. Zijn seminars en retraites trekken al jaren heel wat zinzoekers naar het benedictijnse klooster in Münsterschwarzach aan de Main en wie dat te ver vindt, kan zich laven aan de ruim driehonderd boeken die hij ’s ochtends tussen zes en acht uur geschreven heeft, zo’n vijf tot acht per jaar. Natuurlijk dringen lang niet alle vertalingen daarvan door tot deze rubriek – alsjeblieft zeg! Of is het, nu het land weer op slot dreigt te gaan, toch weer tijd voor een nieuwe bemoedigingsdosis Grün? Lees verder

De twee spirituele moeders van Augustinus

Recensie van Kitty Bouwman. Spiritueel moederschap. Twee vrouwen in het leven van Augustinus. Uitgeverij Abdij Berne, 189 blz.

Drie sterren


Kaft BouwmanDe schrijfster

Kitty Bouwman (1957) is naast geestelijk verzorgster en begeleidster docente spiritualiteit en mystiek aan Bovendonk, een rooms-katholieke priester- en diakenopleiding. Ook is ze hoofdredacteur van ‘Herademing’, een oecumenisch tijdschrift voor mystiek en spiritualiteit. In 2015 promoveerde ze op de mystagogische functie van het moederschap van God en geestelijke moederschap bij de bekende kerkvader Aurelius Augustinus (354-430); het nu verschenen boek is de publieksbewerking daarvan. Momenteel werkt ze aan het Titus Brandsma Instituut aan een vervolgonderzoek, naar het spirituele moederschap bij Hildegard van Bingen. Lees verder

De drie beste reli-boeken van 2018

De drie beste reli-boeken uit 2018 die ik voor Trouw heb gelezen


Kaft BerkvensChristiane Berkvens-Stevelinck, En nu ben ik aan de beurt. Spiritualiteit van het sterven.

Niemand hoefde de remonstrantse predikant Christiane Berkvens (1946-2017) nog iets te vertellen over afscheid nemen en sterven: ze nam haar pastorale werk uiterst serieus, verloor twee echtgenoten aan kanker en werd zelf ook twee keer door deze ziekte getroffen. In augustus 2017 is het ten derde male zover, dit keer zonder kans op genezing. In een dagboek vertelt ze in alle eenvoud over niet alleen het verdriet van die laatste maanden, maar ook over volmaakt geluk en het serene contact dat ze met God ervaart. Zie hier de complete recensie.


Kaft WillibrordAnton ten Klooster e.a. (red.), Willibrord door de eeuwen. Botsende culturen en wisselende perspectieven op de apostel van de Lage Landen.

We zijn er nog lang niet uit van wie van ‘de apostel der Friezen’ Willibrord (ongeveer 658-739) is: is hij rooms-, oudkatholiek of toch ook protestants? Voorlopig is het al mooi dat alle mogelijke erfgenamen elkaar rustig kunnen vertellen wat Willibrord voor hen betekent. Hun verwantschap zit vooral in het besef dat Willibrord vreedzaam en dapper pionierde in ongelovige, heidense streken – zo voelt het ook voor de huidige christenen, nu ze weer in de minderheid zijn. Met een zalige uitsmijter van Alquin, Willibrords eerste hagiograaf. Zie hier de complete recensie.


Yvonne Zonderop, Ongelofelijk. Over de verrassende comeback van religie.

Journaliste Yvonne Zonderop (1955) verliet indertijd stampvoetend de katholieke kerk, maar beseft inmiddels dat we met de secularisering op het punt staan het kindeke met het badwater weg te smijten. Het trauma voorbij heeft ze nu ook oog voor alle prachtigs dat we aan onze christelijke wortels te danken hebben: niet alleen sublieme kunst, maar ook democratische waarden als gelijkheid, individuele verantwoordelijkheid, rechtvaardigheid en naastenliefde. Warmste pleidooi van het jaar voor een herwaardering van onze religieuze erfenis en de diepmenselijke behoefte aan verbinding en geborgenheid.


EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE TOP DRIE VERSCHEEN OP 19 DECEMBER 2018 IN

logo Trouw


Als je zelf aan de beurt bent om te sterven

Recensie van CHRISTIANE BERKVENS-STEVELINCK, EN NU BEN IK AAN DE BEURT. SPIRITUALITEIT VAN HET STERVEN. Kok, 64 blz.

vijf sterren


Kaft BerkvensDe schrijver

De streng katholiek opgevoede Christiane Berkvens (1946-2017) studeerde geschiedenis en was bijzonder hoogleraar Europese cultuur in Nijmegen. Daarnaast was ze remonstrant predikant in Delft, Breda en Rotterdam. Berkvens had veel aandacht voor haar pastorale werk, wat haar de bijnaam ‘moeder-overste’ opleverde.

Als dertiger werd ze zo goed als blind. Ze verloor twee echtgenoten aan kanker, een ziekte die haarzelf ook twee keer trof. In 2017 bleek ze opnieuw tumoren te hebben; genezing was nu niet meer mogelijk. Ze overleed op 23 november 2017; Dana Ploeger wijdde begin januari in Trouw een mooi naschrift aan haar leven. Twee eerdere boeken van Berkvens: ‘Wat ik nog zeggen wilde. Omgaan met mensen met kanker‘ (2008) en ‘Een witte stok met gps. Spiritualiteit van de beperking’(2013). Lees verder

Opengaan als een roos

Recensie van LISETTE THOOFT, ‘IN NEGEN STAPPEN NAAR INNERLIJKE BLOEI. MET MEDITATIES EN OEFENINGEN VOOR SPIRITUELE GROEI’. Boekerij, 192 blz.

drie sterren


Kaft ThooftDe schrijfster

Lisette Thooft (1953) is schrijfster, spreekster, lijf- en schrijfcoach. Ze begon haar journalistieke loopbaan bij vrouwenglossy ‘Cosmopolitan’ en was onder meer (hoofd)redacteur bij ‘Genoeg’ en ‘VolZin’. Indertijd stond ze aan de wieg van de Maand van de Spiritualiteit en ze wordt ook wel de huisfilosofe van het maandblad ‘Happinez’ genoemd. Tot nu toe schreef ze zo’n achttien boeken over vrouwelijkheid en spiritualiteit, waaronder ‘Spiritueel door de overgang’ (2011), ‘Wie domme dingen doet wordt wijs’ (2013) en ‘Kom uit je hoofd’ (2016). Op dit moment is ze bezig zichzelf om te scholen van schrijver naar lichaamswerker (‘van hoofd naar hart’) in een opleiding tot gediplomeerd ‘rebalancer’, waarover ze in dit nieuwste boek meer vertelt. Thooft is tweevoudig moeder en inmiddels zevenvoudig grootmoeder. Lees verder

De Bijbel voor Happinezlezers

Recensie van Inez van Oord, Rebible. Ontdekking van vergeten verhalen. Kosmos, 264 blz.

Twee sterren


Kaft Van OordDe schrijfster

Inez van Oord (1958) is journaliste en bladenmaakster: ze bedacht onder andere het spirituele maandblad ‘Happinez’, waarin ze ‘geestverruimende verhalen’ schreef over hindoeïsme en boeddhisme. In 2016 werd haar boek ‘Als jouw leven een cirkel is, waar sta je dan?’ uitgeroepen tot het beste spirituele boek van het jaar. De tweede stem in ‘Rebible’ is van haar oudere broer Jos (1948), theoloog, emeritus predikant en verhalenverteller. Lees verder

Het algoritme van het geluk

Interview met Mo Gawdat, CBO bij Google en schrijver van ‘DE LOGICA VAN GELUK. ONTDEK DE FORMULE’. Uitgeverij Brandt, 368 blz.


Kaft GawdatOntdoe je van je slechte apps, keer terug naar je fabrieksinstellingen. Google-topman Mo Gawdat beschrijft geluk als algoritme en de mens als avatar.

Mo Gawdat had zijn zaakjes opperbest voor elkaar. Hij maakte carrière bij IBM en Microsoft, verdiende sloten geld en verzamelde tweede hands Rolls-Royces. Totdat hij in 2001 ontdekte dat hij in zijn honger naar meer een onbehoorlijk rijk, onuitstaanbaar en diepongelukkig mannetje was geworden. Dus ging hij op zoek het geluk en las hij bijna alles wat er ooit over dit onderwerp geschreven was. Lees verder

Ascetisch afzien in de Vierdaagse

Lopen | Is wandelen met duizenden mensen een spirituele ervaring? Ik loop ook dit jaar weer mee in de Nijmeegse Vierdaagse. Samen afzien is verslavend.


Met 50.000 mensen vier dagen achter elkaar al voor zonsopgang op pad gaan en dan 30 tot 55 kilometer per dag sjouwen, met niet meer dan een petje of regenjas tussen jou en het weer – is daar iets spiritueels aan? Wel degelijk.

In India lopen honderdduizenden hindoes elk jaar in de zomer vijf dagen lang – bij voorkeur op blote voeten – een steile, weerkundig zeer onvoorspelbare en gevaarlijke berg op, om de Amarnath-grot te zien. Het is een van de heiligste plekken in het hindoeïsme. In Nijmegen start morgen de Nijmeegse Vierdaagse, die elke dag zowel in Nijmegen begint als eindigt. En ook dat kun je gerust een spiritueel evenement noemen. Lees verder

God kust ook spelersvrouwen

Recensie van Daniëlle Oonk, De grote waarheid. Een spirituele ontdekkingsreis naar vrede. Kosmos (2015), 239 blz.

Een ster


Kaft Oonk De grote waarheidDe schrijfster

Daniëlle Oonk (1968) is de dochter van Willeke Alberti en Joop Oonk, Willekes eerste echtgenoot. Daniëlle trouwde al jong met Ajaxied John ’t Schip, met wie ze twee kinderen kreeg. Het gezin woonde vervolgens in vele windstreken: Italië, Twente, Mexico, Australië. Oonk geeft Heart Flow Yoga, een eigen mix van yogaoefeningen. In 2014 maakte ze een cd met mantra’s. Lees verder