Spiritueel Keltisch doolhof

Recensie van John O’Donohue, Anam Cara. Mystiek uit de Keltische wereld. Uit het Engels vertaald door Bert van Rijswijk en Abhinabha Tangerman. Ten Have, 254 blz.

Twee sterren


De schrijver

De Ier John O’Donohue (1956-2008) was dichter, katholiek priester, filosoof en milieuactivist. Hij promoveerde in 1990 in Tübingen op Hegel en dook daarna in het werk van de laatmiddeleeuwse mysticus Meister Eckhart. In 2000 verliet hij het priesterschap en begon hij overal in de wereld lezingen te geven over het belang van creativiteit op de werkplek; ook adviseerde hij leidinggevenden hoe ze ziel en schoonheid in hun leiderschap konden integreren. Lees verder

Waarom Julia in 1984 op Winston viel

Recensie van Sandra Newman, Julia. Uit het Engels vertaald door Frank Lekens en Rob Kuitenbrouwer. Bezige Bij, 439 blz.


Je hebt van die romans die je elke twintig jaar opnieuw achterelkaar uitleest. Niet omdat je vergeten was hoe ze afliepen, want dat weet je sinds de eerste keer nog precies, je kunt de slotzin zo oplepelen. Maar wel omdat ze verhalen van oeroude en universele thema’s als liefde en verraad, seks en lijden, vrijheid en waarheid, overgave en verzet, eenzaamheid en macht. En bovendien telkens iets nieuws en belangrijks onthullen over de wereld van nu, ook al is de schrijver ervan al lang dood.

In 1949 schreef George Orwell zo’n boek: ‘1984’. Lees verder

Mystici zijn de ambassadeurs van God

Recensie van Evelyn Underhill, Mystiek. Hoe God werkt in de mens. Uit het Engels vertaald en bewerkt door Jean-Jacques Suurmond. Skandalon, 508 blz..

Drie sterren


De schrijfster

De Britse schrijfster Evelyn Underhill (1875-1941) groeide op in ongelovig advocatenmilieu dat weinig oog had voor haar mystieke gewaarwordingen. Na een occulte omweg bekeerde ze zich tot de Anglicaanse kerk, waar ze als een van de eerste vrouwen een prominente rol zou gaan vervullen. Haar bekendste werk, ‘Mysticism’ uit 1911, is nu pas voor het eerst in het Nederlands vertaald (en bewerkt) door Jean-Jacques Suurmond – u kent hem wellicht nog van de columns die hij tot 2018 voor Trouw schreef.

De thematiek

Mystieke ervaringen? Sceptici zullen daarbij misschien denken aan een kortsluiting in iemands hoofd, verwant aan de psychose, maar dan zonder angst. Maar is het inderdaad iets ziekelijks? Of is het, zoals Underhill stelt, een genade die iedereen kan overkomen, dankzij een onsterfelijk ‘vonkje in de ziel’ van elk mens, waarin God en mens elkaar ontmoeten? Die mensen als Paulus, Dante, Roemi, Teresa van Avila, Florence Nightingale, Etty Hillesum en Dag Hammarskjöld heeft geïnspireerd tot geniale prestaties? Lees verder

Mag de hond mee naar de hemel?

Recensie van Catherine Wolff, Hierna. Een cultuurgeschiedenis van de hemel. Uit het Engels vertaald door Kees de Wildt. KokBoekencentrum, 321 blz.

Drie sterren


De schrijver

De Californische Catherine Wolff (1952) begon als lerares kunstgeschiedenis en werd vervolgens maatschappelijk en pastoraal werkster, onder andere aan de Stanford universiteit. Naar aanleiding van de schandalen in de katholieke kerk redigeerde ze eerder de bundel Not Less Than Everything: Catholic Writers on Heroes of Conscience from Joan of Arc to Oscar Romero, met essays over voorbeeldige en standvastige gelovigen die overhoop lagen met de kerkelijke autoriteiten.

De thematiek

De mensheid moet het zich al sinds den beginne hebben afgevraagd: is er leven na de dood? Hoe ziet dat er dan uit? En waar is dat dan? Komt iedereen daar vroeg of laat terecht? En is het hemels of hels? Wat kun of moet je doen (en laten) om als dode gelukzalig dan wel voor eeuwig verdoemd te worden? Lees verder

Calvinistische mystiek? Ja, dat kan

Kaft TeellinckCalvinisme en mystiek. Dat gaat niet samen. Mystiek is toch iets voor katholieken? Visioenen, extase, uitzinnigheid, daar doen de volgelingen van Calvijn niet aan, die hoeden zich daarvoor. Die leven zo sober en ingetogen mogelijk. Nee, aan het gereformeerde lijf geen mystieke polonaise. Zou je zeggen.

Toch kwam het Nijmeegse Titus Brandsma Instituut in de serie ‘Mystieke teksten’ onlangs met een nieuwe hertaling van het ‘Soliloquium’ (‘Alleenspraak’), een indertijd populaire en inmiddels klassieke tekst uit 1628 van de orthodox-calvinistische predikant Willem Teellinck (1579-1629). Hij zou naam maken als ‘een tweede (doch gereformeerde) Thomas a Kempis’ en ‘de vader van de Nadere Reformatie’, de bevindelijke stroming in de gereformeerde kerk. ‘Bevindelijkheid is ook een vorm van mystiek’, stelt godsdienstfilosoof en –psycholoog Herman Westerink, die in 2002 promoveerde op Teellincks geloofsbeleving en de tekst van een inleiding voorzag.

Ook hertaler en expert op het gebied van de middeleeuwse mystieke literatuur Thom Mertens werd bekoord door de onverwachte hartstochtelijke toon in het werk van deze strenge Zeeuwse calvinist, die overigens ook nog wel eens in schietgebeden wilde uitbarsten. Lees verder

Geduldig instemmen met nutteloos lijden

Recensie van Simone Weil, Liefde is licht. Religieuze teksten. Vertaald door Laurent Bastiaens. KokBoekencentrum, 287 blz.

Drie sterren


Kaft WeilDe schrijfster en haar vertaler

Simone Weil (1909-1943) was een linkse, sociaal hoogst sensitieve Franse filosofe uit de intellectuele kringen rond Sartre en De Beauvoir; Albert Camus noemde haar ‘de enige grote geest van onze tijd’. Om zelf het moderne slavenbestaan van de arbeiders te ervaren ging ze in een autofabriek werken; ook vertrok ze in 1936 naar Spanje om in de burgeroorlog tegen Franco te vechten. In 1942 vond ze met haar Joodse familie een veilig onderkomen in New York, maar na een paar maanden besloot ze terug te gaan naar Europa om zich vanuit Engeland nuttig te maken voor het Franse verzet. Vanwege haar zwakke gezondheid kwam daar echter niets van. Lees verder

De twee spirituele moeders van Augustinus

Recensie van Kitty Bouwman. Spiritueel moederschap. Twee vrouwen in het leven van Augustinus. Uitgeverij Abdij Berne, 189 blz.

Drie sterren


Kaft BouwmanDe schrijfster

Kitty Bouwman (1957) is naast geestelijk verzorgster en begeleidster docente spiritualiteit en mystiek aan Bovendonk, een rooms-katholieke priester- en diakenopleiding. Ook is ze hoofdredacteur van ‘Herademing’, een oecumenisch tijdschrift voor mystiek en spiritualiteit. In 2015 promoveerde ze op de mystagogische functie van het moederschap van God en geestelijke moederschap bij de bekende kerkvader Aurelius Augustinus (354-430); het nu verschenen boek is de publieksbewerking daarvan. Momenteel werkt ze aan het Titus Brandsma Instituut aan een vervolgonderzoek, naar het spirituele moederschap bij Hildegard van Bingen. Lees verder

Oceanische boek over verlangen naar eenwording

Recensie van Karen Armstrong, De verloren kunst van de heilige geschriften. Uit het Engels vertaald door Bep Fontijn, Carola Kloos en Albert Witteveen. Bezige Bij, 496 blz.

Drie sterren


Kaft Verloren kunstDe schrijver

De Engelse Karen Armstrong (1944) is een vermaard schrijfster van degelijke, tot dusver toegankelijke boeken op breed interreligieus en spiritueel gebied. Ze was ooit non, trad in 1969 uit en schreef succestitels als Een geschiedenis van God (2003), Compassie (2011) en In naam van God (2015), waarin ze de wereldgeschiedenis onderzocht op het verband tussen religie en geweld. Wellicht heeft u afgelopen maandag nog het interview met haar in Trouw gelezen. Lees verder

Egotrip naar de zin van het leven

Recensie van Willemijn Dicke, De sjamaan en ik. Een nuchter, geestig verslag van een zoektocht naar zingeving. Prometheus, 240 blz.

Twee sterren


Kaft DickeDe schrijver

Bestuurskundige Willemijn Dicke (1970) werkte zeventien jaar als wetenschappelijk medewerker aan de Technische Universiteit Delft. Naast wetenschappelijke publicaties schreef ze ook een roman: ‘Mea’ (2009), een vrouwelijke versie van W.F. Hermans’ ‘Onder professoren’. In 2012 ruilde ze haar baan als wetenschapper pardoes in voor een managementfunctie; tegenwoordig is ze zelfstandig consulent voor het hoger onderwijs.

De thematiek

In ‘De sjamaan en ik’ verhaalt Dicke over hoe ze van militant atheïste en harde wetenschapster verandert in een religieuze ziel. Herman Philipse is aanvankelijk haar grote held, kerkgangers noemt ze ‘christenhonden’ en geloven vindt ze iets voor achterlijke gekkies die bang zijn voor de dood. Lees verder

Remonstrantse contrastervaringen

Recensie van SIGRID COENRADIE EN KOEN HOLTZAPFFEL (RED.), SPELEN MET GRENZEN. OVER CONTRASTERVARINGEN. KokBoekencentrum, 159 blz.

drie sterren


Kaft CoenradieDe schrijvers

Maar liefst zeventien theologisch geschoolde remonstranten hebben bijgedragen aan deze bundel. Onder hen hoogleraren als Christa Anbeek en Peter Nissen, maar ook ‘gewone’ predikanten uit bijvoorbeeld Lochem, Meppel of Doesburg. Plus een drietal studenten aan het Remonstrantse Seminarium, van wie de jongste trouwens wel al 46 jaar is. Lees verder