Recensie van Ronit Palache, Ontroerende onzin. De joodse identiteit in het Nederland van nu. Prometeus, 312 blz.
drie sterren
De schrijfster
Ronit Palache (1984) is hoofd publiciteit bij uitgeverij Prometeus en journaliste. Ze interviewt maandelijks onbekenden in een talkshow in de Rode Hoed en tussen 2013 tot 2016 schreef ze voor het Nieuw Israëlitische Weekblad in de rubriek ‘Mensch’ wekelijks een portretje van onbekende Joodse Nederlander. Palache gelooft niet in God, maar ze komt graag in de ‘snoge’, de Portugese synagoge in Amsterdam, waar haar vader voorzanger is. “Mijn jodendom bestaat voor tachtig procent uit dit gebouw,” vertelde ze begin december in een interview in Trouw.
De thematiek
‘Ontroerende onzin’ is de bundeling van haar interviewtjes uit het NIW, waarin ze zo’n honderdtwintig onbekende Nederlanders, van 17 tot 89 jaar, liet vertellen over hun Joodse identiteit. Waardoor voel je je Joods? Door je geloof? Je familie? Door wat je van huis uit hebt meegekregen aan feesten en rituelen? Wanneer heb je het jodendom ontdekt? Er komen heel wat onderwerpen aan de orde en de meningen en emoties lopen ver uiteen als het gaat over orthodoxie of liberalisme, de zin en (ontroerende) onzin van de joodse wet en hoe (on)vanzelfsprekend het is dat je naar een Joodse school gaat, binnen de eigen gemeenschap trouwt of als man besneden bent.
En natuurlijk gaat het over vervolging, de oorlog en de Shoah, over spreken en zwijgen. Over hedendaags antisemitisme en gepest worden. En ja, ook over grote neuzen. Over angst, maar ook over het trotse besef dat je bij een volk hoort dat altijd weer weet te overleven. Over Israël, als land om (n)ooit weer heen te gaan. Over muziek, discussiëren en ‘lernen’. Aan één woord genoeg hebben. De gein en de kippensoep op vrijdag. Over de schoonheid van Jiddische uitdrukkingen, de warmte en de gastvrijheid.
De keerzijde
Maar ook de keerzijde komt aan bod: er wordt vrijmoedig verteld over de hypocrisie, het geroddel en hoe benauwd je het kunt krijgen in het kleine Joodse wereldje in Amsterdam, waarin iedereen elkaar kent. En voor wie grootgebracht is met de overtuiging dat je niet op afkomst mag discrimineren, schrijnt het dat je er nooit helemaal bij zult horen als je moeder niet Joods is – hoe Joods je je ook voelt, hoe vroom je ook bent. Of hoe je als ‘medienestjamper’ het gevoel kunt hebben dat je niet meetelt, omdat je niet uit Amsterdam, maar uit de ‘mediene’ (de provincie) komt.
Mooiste zin
“Joods zijn is iets wat je meekrijgt en wat je voelt. En ik voel het, en als ík het al niet voel, benadrukt mijn omgeving het wel”. Aldus Jacques Gotlieb (58).
Redenen om dit boek niet te lezen
Hoewel Palache er heel bewust voor heeft gekozen de verhalen alfabetisch op naam te rangschikken, was een thematische of chronologische ordening mij toch stukken liever geweest. Honderdtwintig losse portretjes zijn wel erg veel en bij de E van Eliasar zijn de spanning en verrassing er inmiddels grotendeels vanaf. Wat dan weer spijtig is voor de verhalen van Zetters als Lilly Zeligman, Yael Zilverberg en Channah Zwaaf, die hierdoor, vrees ik, onterecht vaak ongelezen zullen blijven.
Verwacht ook niet dat u na dit boek een helder beeld van de Joodse identiteit zult hebben. Maar dat zal vooral zijn doordat het hele begrip ‘identiteit’ in onze ontzuilde wereld toch al met de dag schimmiger wordt.
Redenen om dit boek wel te lezen
‘Ontroerende onzin’ laat zien hoe divers en complex het jodendom is: geen verhaal is hetzelfde en dat geldt ongetwijfeld voor alle 40.000 Joden die Nederland op dit moment rijk is. Palaches persoonlijke inleiding raakt en het voorwoord van socioloog Abram de Swaan geeft het boek net wat meer diepgang. En wilt u weten waar u in Amsterdam kosjere broodjes of pizza’s kunt ‘nasjen’? Wat ‘briet mila’ en ‘droosjes’ maar weer zijn? Blader dan eens door de verklarende woordenlijst achterin het boek. Wat een leerzaam genoegen.
EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE RECENSIE VERSCHEEN OP 4 JANUARI 2017 IN
