Recensie van ANTON TEN KLOOSTER E.A. (RED.), WILLIBRORD DOOR DE EEUWEN. BOTSENDE CULTUREN EN WISSELENDE PERSPECTIEVEN OP DE APOSTEL VAN DE LAGE LANDEN. Berne Media, 205 blz.

vijf sterren

De schrijvers

In 2016 ontstond er reuring rond de Willibrordprocessie die sinds 2002 jaarlijks in Utrecht wordt gehouden. De rooms-katholieke organisatoren stelden voor om er een oecumenische gebeurtenis van te maken, maar daar voelde het aartsbisdom niet voor. Wat vervolgens leidde tot emotionele opstootjes op de sociale media. Maar ook tot de organisatie van het symposium ‘Van wie is Willibrord?’ door Anton ten Klooster (rooms-katholiek priester en docent theologie aan de Tilburgse universiteit) en Peter-Ben Smit (deken van het oud-katholieke bisdom Haarlem en hoogleraar in Utrecht en Amsterdam), die nu met Arnold Smeets (ook uit Tilburg) deze bundel hebben samengesteld.

Met daarin bijdragen van zowel rooms- en oud-katholieke coryfeeën als kardinaal Wim Eijk (RKK) en aartsbisschop Joris Vercammen (OKK), als van enthousiaste protestantse auteurs, zoals dominee Karin van den Broeke en dominee Idelette Otten. Plus enkele wetenschappelijk essays van jonge historici als Sven Meeder en Miriam Jones-Adan. En kijk aan: de ontkerstende scenarioschrijver van de film ‘Redbad’ (waarin Willibrord een belangrijke bijrol speelt) komt eveneens aan het woord. De bundel besluit met Willibrords levensverhaal door zijn eerste en beroemdste hagiograaf, Alquin (ong. 735-804). Hoe compleet wilt u het hebben?

De thematiek

Aanleiding voor dit boek was dus de vraag, van wie Willibrord (ong. 658-739) nu eigenlijk is. Is de heilige ‘apostel der Friezen’ van Rome en is kardinaal Eijk dus zijn wettige opvolger? Of mag de oud-katholieke aartsbisschop Vercammen met de erfenis gaan strijken? Of is ‘geloofsgetuige’ Willibrord gewoon van alle, ook protestantse, christenen, omdat hij nog van voor scheuring en reformatie was?

Nu, voor een eenstemmig oecumenisch antwoord op die vraag is het nog te vroeg. Wel blijken de betrokken partijen, getuige deze bundel, met respect met elkaar van gedachten te kunnen wisselen over wat Willibrord voor hen betekent en hoe hij hen inspireert. Want wie was Willibrord en waaraan heeft hij dat standbeeld in Utrecht toch te danken? Die vraag levert een aantal avontuurlijk en legendarische verhalen op, want het vroeg een hoop geloof en moed om vanuit Ierland de Friese heidenen te komen bekeren.

Belangrijkste stelling

De belangrijkste reden dat de verschillende gezindten elkaar rond Willibrord kunnen vinden, is dat hij pionierde in ongelovige, heidense streken – wel, zo voelt het voor de huidige kerk ook, nu de christenen in de minderheid zijn geraakt. Aantrekkelijk aan Willibrord is daarbij dat hij zich in zijn bekeringsijver verre hield van fysiek geweld. Althans in het verhaal van Alquin, die daarmee Karel de Grote impliciet van een verstandig advies voorzag.

Mooiste zin

De mooiste (vertaalde) zin komt uit de pen van Alquin, waar hij de ontmoeting van de Frankische hertog Pepijn met Willibrord beschrijft: ‘Deze ontving hem met de grootste eer en heeft hem, gesteund door het bevel van zijn macht, op weg gestuurd om het evangelie te preken, speciaal in de noordelijkste streken van zijn gebied, waar door het gebrek aan leraren of de hardnekkigheid van de bewoners de vlam van het geloof erg laag brandde.’

Redenen om dit boek niet te lezen

Ik kan geen reden bedenken om dit boek niet te lezen, of u moet geen belangstelling hebben voor Middeleeuwen, oecumene of zending. Verder waren niet alle details uit het essay over Willibrords plek in allerlei gebedenboeken en brevieren aan mij besteed, maar liefhebbers van een mooie liturgie en psalmen met antifonen zullen ongetwijfeld genieten van Wietse van der Velde’s bijdrage hierover.

Redenen om dit boek wel te lezen

‘Willibrord door de eeuwen’ is een glanzend voorbeeld van hoe een conflict eeuwenoude patstellingen kan doorbreken en tot toenadering kan leiden. De bijdragen nodigen uit om rustig naar elkaar te luisteren, ook als de schrijver niet van uw eigen stal is. Een bundel van hoog niveau, wetenswaardig, op de juiste momenten relativerend, goed leesbaar en inderdaad inspirerend. Vijf vette sterren dus.

EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE RECENSIE VERSCHEEN OP 31 OKTOBER 2018 IN