Recensie van Peter Sierksma, lessen van King. Pluim, 159 blz.

Drie sterren

De schrijver

Peter Sierksma (1958) studeerde Amerikaanse geschiedenis en schrijft sinds de jaren ’90 als journalist voor ook Trouw, onder meer over muziek. In 2021 verscheen zijn boek ‘Mijnheer, dat weiger ik’, over het leven van zijn grootvader, die het als hoofdagent in Kampen in 1942 vertikte mee te werken aan de deportatie van zijn Joodse stadgenoten en vervolgens zelf in Dachau terechtkwam.

De thematiek

Eergisteren, 28 augustus, was het precies zestig jaar geleden dat Martin Luther King in Washington voor het oog en oor van de hele wereld over zijn droom sprak. Het leidde ertoe dat ook de zwarte bevolking van Amerika eindelijk burgerrechten en stemrecht kreeg. Vijf jaar later, in 1968, werd hij in Memphis vermoord en leek er een einde te zijn gekomen aan het geweldloze verzet tegen racisme, armoede en oorlog, dat King in navolging van Gandhi altijd was blijven prediken.

King heeft inmiddels een negen meter hoog standbeeld in Washington en ook in Amsterdam-Zuid kunt u hem in het park tegen het bronzen lijf lopen. Maar hoe staat het met zijn boodschap? Welke lessen heeft hij de mensheid nagelaten en wat doen we daar nog mee?

Sierksma ging hiervoor zo’n vijf jaar geleden al te rade bij nestor Harcourt Klinefelter (1938), die dr. King vanaf 1965 op de voet heeft gevolgd met een bandrecorder om al diens toespraken en preken op te nemen en uit te zenden. In 1972 kwam Klinefelter met zijn vrouw Annelies naar Nederland, waar hij als een ware King-apostel diens geweldloze boodschap is gaan uitdragen. Zo bood hij bij de Molukse treinkaping uit 1977 aan om de plaats van een gegijzelde passagier in te nemen, gaf hij vredestrainingen van Almere tot Sarajevo en was hij van 1989 tot 2022 predikant bij de doopsgezinden, die van oudsher elke vorm van geweld afwijzen.

In zes hoofdstukken komen Kings lessen en leerstukken langs. En dat zijn: 1. Alle mensen zijn gelijk; 2. Geweldloos protest verzet zich tegen onrecht, niet tegen mensen; 3. We kunnen niet allemaal King zijn, maar wel een Rosa Park (de zwarte vrouw die in 1955 in de bus weigerde haar zitplaats af te staan aan een witte man, ML); 4. Zing en wees niet bang!; 5.De dromer kun je doden, niet de droom; en 6. De liefde wint het van de haat.

Opvallendste stelling

Dit boek vertelt niet zozeer het levensverhaal van King, maar brengt in beeld hoe hedendaagse bewegingen als Black Lives Matter, Extinction Rebellion en Kick Out Zwarte Piet voortbouwen op zijn geweldloze protestacties. Over de Nederlandse stand van zaken komt Klinefelter uitgebreid aan het woord, naast NCRD (Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme) Rabin Baldewsingh en Peggy Brandon, de ‘kwartiermaker’ en conservator van het toekomstige nationale slavernijmuseum. Verder gaat Sierksma in op de racistische erfenis van het Nederlandse kolonialisme (in Oost en West) en de helende kracht van gospelmuziek.

Belangrijkste zin

Een citaat van Klinefelter: ‘Ergens is het jammer dat King als persoon zo beroemd geworden is, terwijl zijn lessen en zijn methode van geweldloosheid nog maar zo weinig worden toegepast. Precies het tegenovergestelde van wat hij zelf gewild zou hebben.’

Redenen om dit boek niet te lezen

Het boek is bedoeld als eenvoudige handleiding in de hedendaagse toepassing van Kings motieven. Erg concreet en praktisch wordt dat helaas niet: de oorlog in Oekraïne bijvoorbeeld moet het met een minuut stilte doen. Vaag blijft ook hoe je dat precies doet: je vijanden liefhebben als die fel voor Zwarte Piet zijn of Donald Trump heten.

Redenen om dit boek wel te lezen

‘Lessen van King’ is een sympathiek cadeau voor de in- en infatsoenlijke, inmiddels 85-jarige Klinefelter, als ooggetuige van een belangrijk scharnierpunt in de geschiedenis van de gerechtigheid. Zijn herinneringen zijn een aardige aanvulling op Jonathan Eigs dikke King-biografie van afgelopen voorjaar. En met alle geweld en polarisatie in de wereld van nu is deze opfriscursus King natuurlijk meer dan welkom.

EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE RECENSIE VERSCHEEN OP 30 AUGUSTUS 2023 IN

Lees hier het interview van Peter Sierksma met Harcourt Klinefelter (Trouw, 24 maart 2018).

Achter deze link vindt u de recensie van Jonathan Eigs King-biografie.