Recensie van Jo Claes en Kathy Vincke, ‘Kunst & christendom. 300 taferelen’. Davidsfonds, 392 blz.

Drie sterren

De schrijvers

Jo Claes (1955) is vooral bekend als de schrijver van een serie misdaadverhalen rond de Leuvense inspecteur Thomas Berg; met ‘De mythe van Methusalem’ won Claes in 2015 de Gouden Strop. Maar hij is ook goed thuis in de Bijbel en de apocriefe geschriften. Zo schreef hij samen met echtgenote Kathy Vincke en oom Alfons Claes het drieluik ‘Sanctus’, ‘Sancti’ en ‘Sanctorum’, over de levens van een flinke verzameling heiligen en waar u die dan aan herkent als ze afgebeeld worden.

De thematiek

We heten in een christelijke cultuur te leven en als u in de komende maanden in zuidelijker oorden bent, loopt u wellicht af en toe zo’n lekker koele kerk of een beroemd museum in en slentert u langs schilderijen, fresco’s en beelden waarvan we zo onderhand nauwelijks meer weten wat ze voorstellen. Ja, Christus aan het kruis, Maria, de veertien staties van de kruisweg, dat zal nog wel lukken. Maar die baardige man met horentjes? Varkens in een oven? Twee vrouwen met een baby?

Voor de verhalen daarachter hebben Jo Claes en Kathy Vincke 300 christelijke taferelen voor u op een chronologisch rijtje gezet, vanaf Genesis tot en met de Openbaring. In één of twee pagina’s vatten ze de tekst samen waarop een afbeelding teruggaat, interpreteren ze die kort en leggen ze verbanden met andere, al dan niet Bijbelse verhalen, legendes en mythen. Ook vertellen ze welke taferelen uit het Oude Testament gelden als ‘voorafspiegeling’ van het Nieuwe. Of wat het verschil is tussen een ‘Ecce homo’ en ‘De man van smarten’. En dat alles geïllustreerd met kleurige middeleeuwse miniaturen, wereldberoemde Memlings en Carvaggio’s en suikerzoete prenten.

Opmerkelijkste verhalen

Ook als u al (of nog) een gedegen canonieke Bijbelkennis heeft, valt er aan ‘Kunst & christendom’ boek veel te ontdekken. De (katholieke) kerken en musea hangen immers ook vol met taferelen uit apocriefe Bijbelboeken en legendes, met name over Maria, haar gezinsleven en de akelige marteldood van vroege christenen als Simeon en Mattias.

Mooiste afbeelding

Omdat de charme van dit boek in de plaatjes zit, dit keer een mooiste afbeelding, een 13e eeuws Frans miniatuur van Moses en de brandende braamstruik.

Redenen om dit boek niet te lezen

Niet elke geschoolde theoloog zal zich kunnen vinden in alle ultrakorte interpretaties van de Bijbeltekst waarop de scènes teruggaan. Ronduit pijnlijk is dat de auteurs nauwelijks reflecteren op de antisemitische details van menige afbeelding (de synagoge wordt bijvoorbeeld vanaf de 9e eeuw vaak verbeeld door een geblinddoekte vrouw met een afgevallen kroon) of uitspraken dat de Joden Jezus’ kruisiging hebben eisten. En als u het boek ‘300 Belangrijkste scènes in de christelijke kunst’ (2009) van dezelfde auteurs plus Alfons Claes al kent, zult u van ‘Kunst & christendom’ vermoedelijk weinig nieuws opsteken.

Redenen om dit boek wel te lezen

‘Kunst & christendom’ is geen boekwerkje om achter elkaar uit te lezen, maar wel om lekker in te grasduinen, thuis of straks voor uw tent of huisje – het is namelijk helaas net te zwaar om in uw rugzakje te stoppen als u op stap gaat en onderweg een kathedraal, dorpskerk of kapel bekijkt. Het register met trefwoorden als ‘palmtak’, ‘tamboerijn’ en ‘hond’ is ook reuze handig. Kortom: een rijk kijk- en leesboek, niet alleen voor aspirant-cultuurchristenen.

EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE RECENSIE VERSCHEEN OP 26 JUNI 2019 IN