Safiya Sinclair, Hoe je Babylon zegt. Een memoir. Uit het Engels vertaald door Lisette van Eijk en Fannah Palmer. Podium, 464 blz., € 24,99
Vier sterren
De schrijfster
Dichteres Safiya Sinclair werd in 1984 geboren in een Jamaicaans vissersdorpje, in een rastafa-familie. Ze studeerde poëzie en literatuur in de Verenigde Staten en won verschillende grote prijzen met haar bundel ‘Cannibal’ (2016), waarmee ze onder meer optrad bij Poetry International in Rotterdam. Momenteel is ze aan de universiteit van Arizona hoofddocent Creatief schrijven.
De thematiek
Rasta. Weet u nog? Een halve eeuw geleden hoorde je er regelmatig over. Het kwam van Jamaica en was iets met reggea, Bob Marley, dreadlocks en blowen. De spirituele kant ervan is me indertijd ontgaan, vooral omdat de muziek mij te sloom was. Maar nu, als bedaagd relirecensent, raak ik toch nieuwsgierig naar Sinclairs ‘Hoe je Babylon zegt’. Zo van: rasta, bestaat dat dan nog? En wat houdt het in?
Nu, over de geschiedenis ervan kan Sinclair het een en ander vertellen. Het is voortgekomen uit de slavenopstanden tijdens het Britse kolonialisme en opgebloeid in de bergen, waren de marrons hun toevlucht hadden gezocht. Veel ‘rastafari’ zien in de Ethiopische keizer Haile Selassie (1892-1975) hun god en Zwarte Verlosser, anderen houden het bij Jezus en een derde groep zoekt het in een strikte naleving van de joodse mozaïsche wetten.
Verder herinnert Sinclair zich de weggemoffelde verhalen over de pogroms uit 1954 en 1963, toen de regering tot dan toe vreedzame rastanederzettingen in brand liet steken en het leger beval om ‘alle rasta’s op te pakken, dood of levend’.
Ook de belangrijkste leefregels (‘livity’) komen aan bod, al kunnen die per gezin flink verschillen. Zo mocht er in huize Sinclair wel al jong geblowd worden, omdat je je daarmee met ‘Jah’ (God) kon verbinden. Maar vlees en zuivel, alcohol en tabak, suiker en peper waren verboden, om maar te zwijgen van het contact met ‘Babylon’, de Boze Buitenwereld, die buiten het eigen tuinhek loerde.
Opvallendste stelling
Los van leer en geschiedenis: ‘Hoe je Babylon zegt’ is in de eerste plaats het familieverhaal rond een man die van zijn huis een perfecte privésekte probeert te maken, maar daarbij met steeds meer geweld zijn vaak generatieoude trauma’s, angsten en teleurstellingen op zijn gezin begint uit te leven.
En zie daar als levenslustige dochter met geldingsdrang maar eens gelukkig in op te groeien, zeker als de regels er vooral op neerkomen dat de vrouwen in huize Sinclair onderdanig en ‘rein’ moeten zijn: lange rokken, geen make-up en al helemaal geen grote mond of eigen mening, op straffe van een afranseling met pappa’s rode riem.
Safiya’s levensverhaal vertelt van zelfverminking, spookbeelden en het verlangen naar de dood. Maar het gaat ook over hoe poëzie, een tweedehands encyclopedie en de zee haar redding zijn. Uiteindelijk is het vooral haar stille, vindingrijke moeder aan wie ze haar ontsnapping te danken heeft: die zorgde er toch maar voor dat haar leergierige kinderen de beste scholen van het eiland afmaakten, ondanks alle getreiter van barbieblonde klasgenoten om hun armoede, huidskleur en dreadlocks.
Mooiste zin
Dichteres Safiya, op haar vijftiende: ‘Ik wil de stier bij de hoorns vatten en mijn naam op zijn tong stikken. ’
Redenen om dit boek niet te lezen
Wie op zoek is naar een theologisch gedreven, neutrale inleiding in de rastaleer en de vrijheidsbelofte waarmee die ongetwijfeld ooit begonnen is, heeft bij deze persoonlijke familiegeschiedenis niet veel te zoeken. Verder heeft Sinclair een onwaarschijnlijk goed geheugen voor de letterlijke weergave van gesprekken uit haar vroege jeugd, maar dat maakt haar verhaal natuurlijk wel levendig.
Redenen om dit boek wel te lezen
Sinclair doet net als Lale Güls ‘Ik ga leven’ indrukwekkend en hartverscheurend verslag van hoe een vurige jonge vrouw haar vrijheid bevecht op een verstikkende geloofspraktijk. Met als grote verschil: bij Sinclair komt het op het laatst toch nog tot een onverwacht idyllische verzoening. Tot slot: zelfs als rasta en religie u geen zier interesseren: alleen al de zee van poëtische zinnen waarin Sinclair haar lezers laat zwemmen, maakt dit boek het lezen meer dan waard.
EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE RECENSIE VERSCHEEN OP 4 OKTOBER 2023 IN
