Recensie van Carole Dagher, Nicolaas Kluiters s.j. Herder in een verscheurd Libanon. Uit het Frans vertaald door Benoit Lannoo. Berne Media / Halewijn, 344 blz.

Drie sterren

De schrijfster

Carole Dagher (1963) is een Franstalige Libanese journaliste en schrijfster van een aantal (bekroonde) historische romans over het ontstaan van het moderne Libanon. Ook deed ze onderzoek naar de positie van christelijke minderheden als de maronieten in het Midden-Oosten en de interreligieuze dialoog tussen moslims en christenen aldaar.

De thematiek

In 2013 verscheen de oorspronkelijke Franse versie van dit boek, dat nu pas in het Nederlands is vertaald. En dat is eigenlijk raar, aangezien het een biografie is van de Nederlandse priester Nicolaas Kluiters (1940-1985), die zeer gewelddadig aan zijn einde kwam in de Noord-Libanese bergen, vlakbij de Syrische grens – een lot dat doet denken aan dat van de monniken van het Algerijnse Tibhirine, dat in 2010 verfilmd werd in ‘Des hommes et des dieux’.

De aanleiding voor deze rijkelijk late vertaling is dat vorig jaar januari de procedure in gang is gezet om hem zalig te laten verklaren en ja, dan wordt ook je toch nieuwsgierig naar waaraan hij dat te danken heeft.

Ikzelf bijvoorbeeld had nog nooit gehoord van deze zoon van een melkboer uit Delft, die naar de Haagse kunstacademie ging, maar als eenvoudige katholiek niet wilde aarden tussen de artistieke bohemiens.

Ook zijn tweede roeping om jezuïet te worden leek aanvankelijk te stranden, omdat hij met ‘alleen maar mulo’ (het mbo van de jaren ’60) niet voldeed aan de hoge, intellectuele toelatingseisen van de orde. Maar dankzij veel vlijt en toewijding trad hij uiteindelijk toch in en vertrok hij als missionaris naar Libanon, naar een godverlaten uithoek van de Bekaavallei waar de vooral maronitische christenen al jaren zonder pastoor zaten.

Herder Kluiters gaat er zeer voortvarend aan de slag met zijn kudde, op zowel spiritueel, zedelijk, sociaal als economisch vlak, terwijl ondertussen de burgeroorlog uitbreekt. Hij geeft catechese, viert de eucharistie, sticht vrede tussen rivaliserende clans en (her)bouwt met ook Nederlands geld een school, een ziekenhuis, een kerk en nonnenklooster. Hij legt met het hele dorp een weg en irrigatiekanalen aan, richt een naaiatelier op voor de vrouwen en doet alles om te voorkomen dat de bewoners van de arme bergdorpjes wegtrekken naar Beiroet of het buitenland.

En al lukt niet alles (tegen de verlokkingen van de winstgevende hasjteelt valt niet op te boksen): het is werkelijk wonderbaarlijk wat ‘Aboena (vader) Nicolas’ vanuit zijn christelijke idealisme in zo’n tien jaar samen met de bewoners van de Bekaavallei tot stand heeft weten te brengen.

Opvallendste stelling

Maar net als zijn werk er in 1985 min of meer opzit, raakt hij vermist en wordt zijn verminkte lijk twee weken later in een ravijn gevonden. De daders zijn nooit gevonden; evenmin is ooit duidelijk geworden waarom hij zo zwaar mishandeld en vermoord is. Was het uit jaloezie op zijn charismatische succes bij de bevolking? Omdat hij een voorbeeldig christen was? Maar waarom was hij tegen zijn gewoonte in alleen op pad gegaan? Had hij als mysticus zijn lot voorvoeld en al aanvaard? Is hij gestorven als martelaar en verdient hij het daarmee om zalig verklaard te worden? Zijn mede-jezuïeten en Carole Dagher vinden volmondig van wel.

Centrale zin

Een uitspraak van Nicolaas’ moeder na zijn dood: ‘Voor Nicolaas was het altijd Goede Vrijdag en werd het nooit Pasen’.

Redenen om dit boek niet te lezen

Dagher prijst Kluiters letterlijk de hemel in en u moet wel een verstokte hiernamaalsloochenaar zijn om hem daar geen krukje te gunnen. Nadeel is dat die beoogde zaligverklaring kennelijk een onwaarschijnlijk smetteloos, braaf en hoogdravend opgeschreven levensverhaal vereist. En dat deze Hollandse herder veel goeds in gang heeft gezet, absoluut, maar waren zijn schaapjes voorheen zonder hem echt zo hulpeloos?

Redenen om dit boek wel te lezen

Zalig of niet, Kluiters bijzondere levenswandel verdient bewondering en erkenning, al was het maar om zijn verdiensten als vredestichter en ontwikkelingswerker. En tussendoor komt u ook nog veel interessants te weten over wat jezuïeten zoal doen, tijdens hun ‘noviciaat’ en ook daarna.

EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE RECENSIE VERSCHEEN OP 29 MAART 2023 IN

Lees ook m’n recensie van de biografie van Frère Luc, een van de monniken van Tibhirine