December staat voor de deur en dan is het altijd even denken wat Sint en/of Kerstman zijn naasten dit jaar nu weer zal schenken. Maar waar hebben die op de dure en duistere drempel van 2023 vooral behoefte aan? Een dikke envelop met inhoud, als bijdrage aan de gasrekening en ziektekostenverzekering? Radiatorfolie? Of, zeker zo duurzaam: goede moed? Veerkracht? Wijsheid? Maar kun je dat wel cadeau geven? Een aantal uitgeverijen vermoedt van wel.
Christelijke wijsheid
Wie op zoek gaat naar cadeauboekjes, stuit al gauw op dominees. Een echte klassieker is dan de nu alweer 77ste editie van de Bijbelse dagkalender (2023), met een dagelijkse meditatie van een protestantse predikant (v/m) op een Bijbeltekst, plus bijpassend lied of psalm, voor in je eentje of samen aan tafel. Ik herinner me (ik was 16) het genre als duf en oubollig, maar die tijd blijkt voorbij. En dat er dit jaar voor een groter lettertype is gekozen, valt inmiddels ook te prijzen.
Een stukje luxer zijn het leeslintje en de gouden letters op het kaft van Cees Baans ‘Een schitterend meesterwerk’. In 366 fragmenten (ja, ook alvast voor de komende schrikkeljaren) geeft hij zijn christelijke visie op de natuur. Daarbij komt uiteraard menig Bijbeltekst langs, vooral over de wonderbaarlijke schoonheid van de schepping, nog altijd het betere godsbewijs.
Maar het is zeker niet alleen Jezus, Job en Psalmen wat er blinkt. Ook Luther, Calvijn en Augustinus doen mee, naast Hildegard von Bingen, de patriarch van Istanbul en paus Franciscus. Baan ziet het christendom overigens opmerkelijk breed: Maimonides, Anne Frank en Seneca komen eveneens aan het woord. Plus politici als Marianne Thieme en Ronald Reagan, naast zangers als Boudewijn de Groot, Stef Bos en Louis Armstrong. Mijn favoriet? De anonymus van 26 april: ‘Bloemen zijn de voetstappen van God’.
-
Annemieke Parmentier-Blankert en André Wijting (red.), Bijbelse dagkalender 2023. KokBoekencengrum, 232 blz.
-
Cees Baan (samensteller), Een schitterend meesterwerk. Hoe het christendom kijkt naar de natuur. 365 keer inspiratie. KokBoekencentrum, 143 blz.
Filosofen
Voor een cadeautje met tijdloos actuele wijze woorden kunt u ook dit jaar weer terecht bij de filosofie, die de wijsheid immers beroepshalve begeert en bemint. Zo verscheen vorige week bij KokBoekencentrum het vierde deel van de aantrekkelijk vormgegeven serie Levenswijsheden, waarin een eerdere aflevering aan Erasmus was gewijd.
Dit keer is de Duits-Amerikaans-Joodse politieke filosofe Hannah Arendt (1906-1975) aan de beurt. De opzet van de reeks is simpel: na een biografische inleiding volgen in robuuste letters enkele honderden puntige citaten rond de belangrijkste thema’s uit haar werk.
Bij Arendt (ervaringsdeskundige) gaat het over vluchtelingen en mensenrechten en natuurlijk over het kwaad en de oppervlakkigheid daarvan, uit haar beroemde verslag van het proces uit 1962 tegen oorlogsmisdadiger Eichmann. Maar ook over liefde en ‘nataliteit’, het menselijke vermogen om een nieuw begin te maken. En wat dacht u van deze politieke stelling, die Remkes wellicht bekend voorkomt? ‘Zo er een deugd (wijsheid) van de staatsman bestaat, dan is het het vermogen alle kanten van een zaak te bezien, dat wil zeggen deze zo te zien zoals ze zich aan alle betrokkenen voordoen.’
Het boekje sluit af met een toegankelijk essay over de levensfilosofie van Arendt, een wijze vrouw van wie ik weliswaar vaak gehoord had, maar nu pas eindelijk zelf iets van gelezen heb.
-
Jan de Bas, Desiderius Erasmus. Levenwijsheden. KokBoekencentrum, 159 blz.
-
Joop Berding, Hannah Arendt. Levenswijsheden. Kokboekencentrum, 175 blz.
Oosterse wijsheid
Ook de wijzen uit het oosten doen het nog steeds goed in een fraaie geschenkboekje. Zoals de eeuwig groene en talloos vaak vertaalde Perzische mysticus Rumi (1207-1273), de stichter van de soefi-orde der dansende derwisjen in (het nu Turkse) Konya.
De extatische eenwording met God en het smartelijke verlangen daarnaar, de Liefde die alles overstijgt en ‘het stof van de ziel veegt’: er valt veel spiritueels te beleven aan de 202 gedichten in de bundel ‘Het kleine boek van het leven’, in de Patroonserie van AnkhHermes.
Voor het nieuwste deel in deze reeks, ‘Verzen uit het boek van de ziel’, heeft Wali van der Zwan zo’n zestig ‘ghazals’ (liefdesgedichten) en kwatrijnen verzameld van de bij ons minder bekende Perzische dichter Hafiz (14e eeuw), wiens verzen ook onder seculiere Iraniërs in Nederland bijzonder geliefd blijken te zijn.
En al moet Hafiz weinig hebben van bedelende derwisjen: net als bij mede-soefi Rumi draait zijn poëzie om de Liefde en haar smarten, om extase en muziek, om tuinen, rozen en nachtegalen. Plus om kroegen en taveernes met wijn, sloten wijn, waarbij het aan de lezer is om dat, gelijk het Hooglied, aards of spiritueel te duiden. Of toch allebei? Want: ‘Op het pad der liefde / zijn kroeg en klooster gelijk, / want overal straalt het gezicht van de Geliefde.’
-
Rumi, Het kleine boek van het leven. 202 gedichten voor de geest, het hart en de ziel. AnkhHermes, 235 blz.
-
Wali van der Zwan, Hafiz. Verzen uit het boek van de ziel. AnkhHermes, 125 blz.
Mocht u denken dat de wijsheid pas met de jaren komt en voorbehouden is aan oude, veelal overleden zielen, dan zit u er toch flink naast. Op Instagram bijvoorbeeld struikel je over de levenslessen van koud dertigers, zoals Yung Pueblo (in 1988 als Diego Perez geboren in Ecuador, sinds z’n vierde in de VS, 2,4 miljoen volgers).
Op z’n drieëntwintigste stopte hij na een alarmerende bijna-dood-ervaring abrupt met feesten en beesten en werd hij stap na stap emotioneel volwassen met vipassana-meditatie en inzichten als: ‘Als de pijn diep zat / zul je hem vele malen / moeten loslaten.’ Wellicht omdat papier uiteindelijk toch geduldiger is dan internet, zijn zijn meditaties ook in twee boekjes gebundeld; zijn laatste bestseller, ‘Lichter’, is zelfs een kloek zelfhulpboek.
Dichteres, collega-immigrante en powervrouw Rupi Kaur (1992, geboren in een Punjabs sikhgezin, als kleuter naar Canada geëmigreerd) steekt met 4,5 miljoen volgers Pueblo vorstelijk naar de kroon. Haar eenvoudige, persoonlijke gedichtjes gaan over de verkrachtingen uit haar kindertijd, over depressies, perfectionisme en prestatiedruk en hoe immigranten zoals haar ouders zich omwille van hun kinderen laten uitbuiten in een nieuw, vreemd land.
Maar ook over hoe ze fier overeind blijft met zinnen als: ‘ik ben geen slachtoffer van mijn leven / wat ik heb doorstaan / heeft een krijger in me doen opstaan / en het is een geweldige eer haar te mogen zijn’. Kaur schrijft (en tekent) over seks, masturbatie (‘is meditatie’) en menstruatiebloed en trekt op het moment in songfestivalwaardige gewaden overal ter wereld volle jonge zalen.
Tot uit voorraad leverbare Delftsblauwe tegeltjes heeft dat succes bij mijn weten nog niet geleid; wel kunt u bij haar webwinkel wandkleden en tijdelijke tatoeages van haar teksten en vaak charmante pentekeningetjes bestellen.
-
Yung Pueblo, Lichter. Verlaat het verleden, omarm het heden, creëer de toekomst. Kosmos, 316 blz.
-
Rupi Kaur, Thuis in mezelf. Orlando, 190 blz.
Tegeltjeswijsheid
Toch hoeft een mens om wijs en gelukkig te worden niet per se naar de andere kant van de wereld. U kunt misschien net zo goed, beter zelfs, rustig en CO2-arm thuis in uw kamer of op de wc blijven zitten, bijvoorbeeld in het gezelschap van een scheurkalender om vrolijk van te worden.
Sinds 1991 kunt u daarvoor uitstekend terecht bij het Arnhemse meisje Loesje en haar familieleden. Speels, verrassend slim, dicht bij huis en goed van hart en vertrouwen: een dagelijkse dosis daarvan kan een mens wel gebruiken als tegenwicht voor alle haat die op dit moment door de wereld raast.
Over Oost west, thuis best gesproken: wat is er eigenlijk mis met de oer-Nederlandse tegeltjeswijsheid? Vanaf € 7,95 heeft u al een geglazuurde spreuk van Johan Cruijff (of uzelf) aan de muur.
Maar u kunt ook de scheurkalender ‘Tegeltjeswijsheden’ ophangen, om elke dag even stil te staan bij soms flauwe, maar vaak ook lekker kromme en rake, inderdaad in te lijsten uitspraken. Ze blijken vooral te gaan over de minder ideale kanten van het alledaagse bestaan: uw partner en de opvoeding van uw kinderen, het huishouden en dat gat in uw hand, werk, buren en altijd maar verstandig moeten wezen.
Om op 11 mei gemaand te worden tot tevredenheid: ‘Geluk is blijven verlangen naar wat je al hebt.’ Een waarheid als een stoeptegel. Blijkt trouwens gewoon van Augustinus te zijn. Echte wijsheid kent inderdaad geen tijd.
-
Loesje. Scheurkalender 2023. Stichting Vrienden van Loesje. 365 blz.
-
Tegeltjeswijsheden. Scheurkalender 2023. Edicola, ong. 315 blz.
EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE BESPREKING VERSCHEEN OP 26 NOVEMBER 2022 IN
