Recensie van SANDER RIETVELD, ‘NIEUWE KRUISVAARDERS. DE HEILIGE ALLIANTIE TUSSEN ORTHODOXE CHRISTENEN EN RADICAAL-RECHTSE POPULISTEN’. Prometheus, 368 blz.
Vijf sterren
De schrijver
Politicoloog Sander Rietveld (1974) groeide op in een plichtvaardig orthodox-christelijk gezin: hij herinnert zich nog levendig hoe ze met z’n allen in de jaren ’80 op smokkelvakantie gingen, met in de dubbele bodem van de Kip-caravan een lading bijbels voor vervolgde geloofsgenoten achter het IJzeren Gordijn. Inmiddels is hij vrijzinniger geworden in zijn geloof en werkt hij als onderzoeksjournalist bij het BNNVARA-televisieprogramma Zembla, waar hij documentaires maakte over de schimmige geldstromen rond Trump en Baudets mogelijke banden met het Kremlin.
De thematiek
Als religierecensent laat ik het wereldse gewoel meestal graag over aan de collega’s van de redactie politiek. Maar een boek over een ‘heilige alliantie’ tussen orthodoxe christenen en radicaal-rechtse populisten als Trump, Wilders en Baudet maakte erg nieuwsgierig naar de religieuze kanten ervan. Ook ik heb me er immers over verbaasd dat Trump er bij zijn toch zo zedige christelijke achterban mee weg kwam dat hij vrouwen bij hun ‘poes’ meende te mogen grijpen. Me afgevraagd wat Baudet toch te zoeken heeft op Urk.
Voor een antwoord hierop heeft Rietveld anderhalf jaar onderzoek gedaan naar de vraag waarom rechtse populisten en een aantal calvinisten, pinkstergelovigen, evangelische christenen en conservatieve katholieken zich toch zo tot elkaar aangetrokken voelen. Afgelopen zaterdag vertelde hij in een onthutsend interview in Tijdgeest al over zijn belangrijkste conclusies. De gemene deler is dat ze zich het slachtoffer voelen van een linkse, liberale, seculiere elite, die er bewust op uit zou zijn de volksgemeenschap met haar christelijke tradities en gezinswaarden kapot te maken via feminisme, ‘genderideologie’, immigratie en ‘islamisering’ – een angst waar mannetjesputters als Trump, Poetin en de (calvinistische) Hongaarse premier Orbán met succes op inspelen. Ik neem zelfs aan dat ‘Nieuwe kruisvaarders’ tot pittige discussies in de SGP en ChristenUnie zal leiden.
Opvallendste stelling
Religieus gezien interessant zijn vooral de passages over hoe Fortuyn en Baudet in hun taalgebruik christelijke kiezers en organisaties proberen te paaien, hoe libertijns beider levenswandel verder ook moge zijn. Inhoudelijk heeft het volgens Rietveld weinig om hakken: het ideaal van een homogene joods-christelijke (lees: blanke, niet-islamitische) cultuur weerhield, zo bleek onlangs nog, Baudet alvast niet van antisemitische uitspraken.
Nog angstaanjagender wordt het als militante christenen (ja, ook in Europa) de voorspellingen uit de Openbaring van Johannes letterlijk nemen. Zelfs bereid zijn de gewelddadige visioenen daaruit in praktijk te brengen, omdat dat de wederkomst van Christus zou bespoedigen en Gods koninkrijk zou dienen.
Belangrijkste vraag
“Staat christendom niet voor geweldloosheid en naastenliefde?”
Redenen om dit boek niet te lezen
Rietvelds betoog was sterker geweest zonder tendentieuze sfeertekeningen, bijvoorbeeld als hij een conservatieve katholiek ‘een en al roomse devotie’ noemt, omdat die een kruis slaat als hij een kapel binnengaat. En wie toch al geloofde in een samenzwering van de gevestigde, ‘linkse’ media tegen het gewone volk en/of traditioneel Bijbelse waarden, zal dat in dit boek ongetwijfeld bevestigd zien. Mocht u daarentegen tot nu toe geweigerd hebben overal internationale complotten te ontwaren, dan kunt u heel moedeloos worden van de wirwar aan ideologische en financiële netwerken die Rietveld blootlegt.
Redenen om dit boek wel te lezen
Ja, Rietveld kiest partij. Maar zijn degelijk gedocumenteerde verhaal zal links en rechts enkele schellen van ogen doen vallen, ook dankzij de inbreng van verstandige theologen als Stefan Paas, Bernhard Reitsma en Frank Bosman. Hoopvol blijft verder natuurlijk het feit dat verreweg de meeste kerkgangers, ook de orthodoxe, helemaal niets van geweld moeten hebben. Omdat ze, net als paus Franciscus, toch liever een voorbeeld nemen aan de vreedzame en barmhartige Jezus van de naastenliefde dan aan opgezweepte kruisvaarders die zo’n duizend jaar geleden te zwaard Jeruzalem wilden gaan veroveren op de moslims.
EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE RECENSIE VERSCHEEN OP 10 MAART 2021 IN
