Lenzen scherp slijpen om het leven te begrijpen

Bespreking van Maxime Rovere, Spinozaland. De ontdekking van de vrijheid – Amsterdam, 1677. Uit het Frans vertaald door Frank Mertens en Hendrickje Spoor. Balans, 560 blz.


Boeken over Spinoza, het gaat maar door. Frédéric Lenoir, Herman De Dijn, Victor Kal: Sofie Messeman besprak eind december maar liefst drie recente titels tegelijk over de ooit zo verketterde Nederlandse filosoof uit de zeventiende eeuw, wiens hoofd vanaf 1972 toch maar mooi op het briefje van duizend gulden prijkte. Maarten van Buuren, Ton de Kok, Miriam van Reijen, Jan Knol. Allemaal schrijven ze enthousiast over het erkend ontoegankelijke werk van een denker die meer bewonderd dan gelezen wordt en wiens naam tegenwoordig vooral geassocieerd wordt met Verlichting, moderniteit en de vrijheid om niet te geloven.

Het zijn niet alleen (pittige) populairwetenschappelijke inleidingen waarmee schrijvers uit binnen- en buitenland een breder publiek bekend willen maken met wat er zich (mogelijk) heeft afgespeeld in Spinoza’s leven, hoofd of hart, er verschijnen ook regelmatig nieuwe romans rond zijn persoon. Lees verder

Over harde Friezen, oude Vlamingen en slappe Waterlanders

Recensie van Cor Trompetter, Doopsgezinden in Friesland 1530-1850. Bornmeer, 176 blz.

drie sterren


Kaft TrompetterDe schrijver

Cor Trompetter (1956) is historicus met een bijzondere belangstelling voor de geschiedenis van het platteland; hij promoveerde in 1995 op de rol van de doopsgezinde textielondernemers in Twente. Daarnaast is hij thuis in de Friese geschiedenis, blijkens zijn eerdere boek ‘Eén grote familie. Doopsgezinde elites in de Friese Zuidwesthoek 1600-1850’ (2007). In het dagelijkse leven is Trompetter wethouder in de Friese gemeente Weststellingwerf. Lees verder

Het onverbiddelijke verlangen naar puurheid

Interview met historicus Luc Panhuysen, schrijver van De beloofde stad, over de overeenkomsten tussen de vroege wederdopers en de Islamitische Staat.


Radicale gelovigen | De aanval op de door IS bezette stad Mosul in Irak doet historicus Luc Panhuysen denken aan het offensief tegen de wederdopers die in 1534 Münster hadden ingenomen. Ten strijde tegen nietsontziende extremisten!

Kleine groepen radicale gelovigen die ervan overtuigd zijn dat het einde van de wereld nadert en die bereid zijn hun ideeën en overtuigingen met veel geweld te verdedigen: wie denkt er dan niet aan Islamitische Staat? Maar nieuw is dat niet. De hele geschiedenis door zijn er vergelijkbare extremistische groepen opgestaan: van de kruisvaarders tot IS. De parallellen zijn opvallend, laat historicus Luc Panhuysen zien. Lees verder

En bovenal vrijzinnig

Recensie van Froukje Pitstra, Ontelbare enkelvouden. Dr. Anne Mankes-Zernike (1887-1972). Een biografie. Meinema, 479 blz.

vier sterren


Ontelbare enkelvouden_300dpiDe schrijfster

Friezin Froukje Pitstra (1977) is historica en theologe en onderzoekt aan de Universiteit voor Humanistiek de geschiedenis van het ouder worden. Daarnaast is ze redacteur bij het Tijdschrift voor Biografie. Afgelopen zomer promoveerde ze in Groningen op de biografie van Anne Mankes-Zernike, waarvan deze Meinema-uitgave de licht bewerkte handelseditie is. Lees verder

Hoe Noord-Nederland calvinistisch werd

Recensie van Harm Veldman, Menso Alting 1541-1612. Hervormer van Noord-Nederland en Emden. Werkman, Groningen; 123 blz.

twee sterren


omslag menso altingDe schrijver

Harm Veldman (1942) gaf jarenlang geschiedenis aan het Gomarus College in Groningen en schreef De fakkel van het Woord, een serie kerkhistorische lesboeken voor het gereformeerde voortgezet onderwijs. In 2009 promoveerde hij in Kampen op een standaardwerk over het leven van Hendrik de Cock, die fameuze dominee uit Ulrum die zich in 1834 afscheidde van de hervormde kerk. Lees verder

Antwerpen, 5 oktober 1573

Leestip Mireille Geus, De andere weg (2013). Gottmer, 175 pag.


Kaft Geus, De andere wegHistorische jeugdroman (11+) van Gouden Griffel-winnares Mireille Geus. Gebaseerd op een brief uit 1573 van de doopsgezinde Maeyken Wens aan haar nog jonge kinderen, vlak voor ze naar de brandstapel werd gebracht. Het hoofdthema is geloofsvrijheid, maar het gaat ook over een kind dat te jong te veel verantwoordelijkheid op zich moet nemen, omdat een alleenstaande ouder het (aardse) leven niet meer aan kan – een situatie die vandaag de dag helaas nog altijd heel herkenbaar is.

Al vijf eeuwen richting rand van de wereld

Recensie van Arlette Kouwenhoven, De Fehrs. Kroniek van een Nederlandse mennonietenfamilie (2011). Atlas, 247 blz.


Kaft Kouwenhoven, De FehrsDe schrijfster

Arlette Kouwenhoven (1960) is antropologe en publiceerde eerder over de rituelen op Madagaskar rond besnijdenis, kroning en begrafenis in Madagascar, the Red Island (1995). Samen met Matthi Forrer schreef ze in 2000 een boek over de 19e eeuwse Duitse arts en japanoloog Siebold, die veel heeft betekend voor de Leidse botanische tuin. Op het moment doet ze met Henk Schiffmacher onderzoek naar de geschiedenis van de tatoeage en werkt ze aan de Engelse vertaling van De Fehrs. Lees verder

Doopsgezind in een zwart jurkje

Recensie van Rhoda Janzen, Lieve hemel. Hoe ik weer bij mijn ouders introk (2011/2010). Sijthoff, 256 blz.


Rhoda Janzen, Lieve hemelNa haar schooltijd trekt Rhoda Janzen (1963) de deur van haar mennonitische jeugd in Californië stevig achter zich dicht om de wijde, seculiere wereld van wetenschap en literatuur in te stappen. Maar op haar 43ste is ze weer thuis om bij te komen van een ernstig auto-ongeluk en haar mislukte huwelijk met een man die haar verlaten heeft voor ene Bob, die hij heeft leren kennen op gay.com. Lees verder