Mennonieten op de vlucht naar Samarkand

Recensie van Sofia Samatar, ‘De gouden weg naar Samarkand. Hoe ik mezelf vond op een reis toevalligheden’. Uit het Engels vertaald door Els van Enckevoort. Mozaiek, 351 blz.

Drie sterren


De schrijfster

De Amerikaanse Sofia Samatar (1971) noemt zichzelf seculier mennoniet. Ze studeerde Engels en Afrikaanse talen, werkte twaalf jaar voor het Mennonite Central Committee in Zuid-Soedan en Egypte en promoveerde in 2013 op hedendaagse Arabische literatuur, waarin ze nu doceert aan de James Madison universiteit in Virginia. Voor haar ‘A Stranger in Olondria’ won ze in 2014 de Robert Holdstock Award, een Britse prijs voor de beste fantasy-roman.

Het hoofdthema

In ‘De gouden weg naar Samarkand’ doet Samatar verslag van een tweeweekse groepsreis die ze in 2016 door Oezbekistan maakte, op zoek naar de halfvergeten geschiedenis van haar mennonitische voorouders van moederskant, die daar eind negentiende eeuw op drift waren geraakt. Lees verder

Stel: je wordt wakker en bent opeens donkerbruin

Recensie van Mohsin Hamid, ‘De laatste witte man.’ Uit het Engels vertaald door Saskia van der Lingen. De Bezige Bij, 189 blz.


Om maar even met een van de gedenkwaardigste openingszinnen uit de wereldliteratuur te beginnen: ‘Toen Gregor Samsa op een morgen uit onrustige dromen ontwaakte, ontdekte hij dat hij in zijn bed in een monsterachtig ongedierte was veranderd’. Franz Kafka zette er in 1915 zijn lezers mee op scherp in Die Verwandlung (De gedaanteverwisseling), een ontredderend verhaal over hoe iemand in de intimiteit van een gezin ten onder gaat aan sociale uitsluiting. Dus als de Brits-Pakistaanse schrijver Mohsin Hamid (1971) anno nu binnenvalt met: ‘Toen Anders, een witte man, op een ochtend ontwaakte, ontdekte hij dat zijn kleur was veranderd in een donker en onmiskenbaar bruin’, dan heeft hij me al meteen bij de kladden. Lees verder

Op z’n elfendertigst door de Friese geschiedenis

Recensie van FLIP VAN DOORN, ‘DE FRIEZEN. EEN GESCHIEDENIS’. Thomas Rap, 415 blz.


Flip van Doorn gaat in elegant Nederlands op zoek naar de Friese identiteit

Flip van Doorn houdt van langzaam. Van rust en ruimte en van frisse, Friese lucht, zoals u vast al weet als u de afgelopen jaren zijn reisverhalen heeft gevolgd. Tien jaar geleden ontvluchtte hij de hectiek van de Randstad en verhuisde hij naar het Friese IJlst, een ministadje met maar een paar duizend inwoners. Hij keerde daarmee terug naar het vaderland van zijn opa, die in 1930 vanuit Dokkum geëmigreerd was naar Zuid-Limburg, omdat daar wel werk was voor een onderwijzer. De trotse heimwee naar het ‘heitelân’ gaf ‘pake’ later door aan zijn kleinkinderen, met Friese woorden en een onvergetelijke treinreis naar Leeuwarden, waar hij de toen 12-jarige Flip meenam naar het standbeeld van ‘ûs mem’, die (nou ja zeg!) een koe bleek te zijn. En zoals menig kleinkind zal beamen (mijn pake kwam uit Sneek), kan een reis naar het land en de taal van een grootouder inderdaad voelen alsof je thuiskomt. Lees verder

Monnik Zacharias over het nut van rituelen

Recensie van Zacharias Heyes, In balans. Met rituelen tot jezelf komen. Berne Media, 152 blz.

Drie sterren


Kaft HeyesDe schrijver

Zacharias Heyes (1971) speelde als kind tijdens de mis tussen de knielbankjes met autootjes, studeerde theologie en werd twintig jaar geleden monnik in de benedictijnse abdij van Münsterschwarzach. Hij is daarmee kloostergenoot van Anselm Grün, de beroemdste monnik van Duitsland, die al tientallen spirituele bestsellers op zijn naam heeft staan. ‘In balans’ is het derde boek van Heyes dat in het Nederlands is vertaald, na ‘Thuis bij jezelf’ (2017) en ‘God weer vinden’(2018). We konden hier dus wel eens te maken hebben met de opvolger van de inmiddels 75-jarige Grün. Lees verder

Verscheurde Joodse familie

Interview met theatermaker Ilay den Boer (1986) over het boek ‘HET BELOOFDE FEEST. OVER DE SCHEUREN IN EEN JOODSE FAMILIE’. Meulenhoff, 192 blz.


Kaft Den Boer“Tussen 2008 en 2013 heb ik, ook onder de titel ‘Het beloofde feest’, zes theatervoorstellingen gemaakt: over mijn moeder, mijn oma, mijn vader, mijn opa, mijn broertje en mijzelf, vanuit ieders perspectief op Israël. De problematiek rond Israël is zo complex dat je er alleen maar iets zinnigs over kunt zeggen als je het vanuit zoveel mogelijk invalshoeken belicht.

Het verhaal van mijn familie laat zien dat het heel ingewikkeld is om over zo’n onvoorstelbaar complex probleem een oordeel te hebben, als je het al binnen één familie niet met elkaar eens kunt worden en er zelfs door uit elkaar kunt vallen. Lees verder

Vaderland in de verte

Interview met Sarah De Mul (1978), docente Cultuurwetenschappen en schrijfster van Retour San Sebastian. Opgroeien met een vaderland in de verte. Bezige Bij, 255 blz.


Kaft De Mul, Retour San Sebastian“Ik ben als docent Cultuurwetenschappen veel bezig met kwesties als culturele identiteit, de multiculturele samenleving en diversiteit, iets dat ook heel hard in mijn gezin speelt. Mijn partner Nikolas komt uit Baskenland en bij ons thuis in Antwerpen spreken we drie talen door elkaar heen: ik spreek Nederlands met ons dochtertje Lide, Nikolas spreekt Baskisch met haar en Nikolas en ik spreken onderling Engels.

Op school leert Lide natuurlijk Nederlands en over de geschiedenis van België en de gewoontes van hier, maar we zijn ook heel hard bezig om haar ook de Baskische taal en een aantal culturele gewoontes van daar bij te brengen. Lees verder

Waardoor voel je je Joods?

Recensie van Ronit Palache, Ontroerende onzin. De joodse identiteit in het Nederland van nu. Prometeus, 312 blz.

drie sterren


Kaft Palache - Ontroerende onzinDe schrijfster

Ronit Palache (1984) is hoofd publiciteit bij uitgeverij Prometeus en journaliste. Ze interviewt maandelijks onbekenden in een talkshow in de Rode Hoed en tussen 2013 tot 2016 schreef ze voor het Nieuw Israëlitische Weekblad in de rubriek ‘Mensch’ wekelijks een portretje van onbekende Joodse Nederlander. Palache gelooft niet in God, maar ze komt graag in de ‘snoge’, de Portugese synagoge in Amsterdam, waar haar vader voorzanger is. “Mijn jodendom bestaat voor tachtig procent uit dit gebouw,” vertelde ze begin december in een interview in Trouw. Lees verder