Iedereen dong naar de gunsten van Viglius uit Friesland

Interview met Kees Sluys (1949) journalist en schrijver van ‘Viglius van Aytta. Friese Europeaan avant la lettre’. Thoth, 128 blz.


“Viglius van Aytta (1507-1577) is een van de belangrijkste Friezen uit de geschiedenis. Al op jonge leeftijd was hij in heel Europa beroemd als rechtswetenschapper. Hij had billijkheid en redelijkheid zeer hoog in het vaandel staan en was de lievelingsleerling van Erasmus, die hem een paar jaar voor zijn dood het beheer van zijn erfenis aanbood. Maar Viglius had andere plannen, die wilde vooruit in de vaart der volkeren, die dacht: ik heb meer te doen dan een beetje bij deze goede oude man te blijven. Ook keizer Karel V was zeer onder de indruk van zijn verschijning. Het hof vroeg hem om de opvoeding van Karels zoontje, de latere Philips II, op zich te nemen. Een hele eer zou ik denken, maar ook dat aanbod wees Viglius af. Het is natuurlijk speculatie, maar het zou kunnen dat Philips minder star was geworden als hij door zo’n redelijk man als Viglius was opgevoed. Lees verder

De Nederlandse paus

Leestip Twan Geurts, De Nederlandse paus. Adrianus van Utrecht, 1459-1523. Balans, 2017, 318 blz.


Kaft AdrianusSympathieke levensgeschiedenis van de eerst en tot nu toe enige Nederlandse paus, Adrianus van Utrecht (1459-1523), die zijn wortels had in de Moderne Devotie. Zijn sobere en korte bewind heeft de kerk niet kunnen behoeden voor de bloedige scheuring van Rooms en Protestant. Met vaart geschreven.

De drie beste reli-boeken van 2018

De drie beste reli-boeken uit 2018 die ik voor Trouw heb gelezen


Kaft BerkvensChristiane Berkvens-Stevelinck, En nu ben ik aan de beurt. Spiritualiteit van het sterven.

Niemand hoefde de remonstrantse predikant Christiane Berkvens (1946-2017) nog iets te vertellen over afscheid nemen en sterven: ze nam haar pastorale werk uiterst serieus, verloor twee echtgenoten aan kanker en werd zelf ook twee keer door deze ziekte getroffen. In augustus 2017 is het ten derde male zover, dit keer zonder kans op genezing. In een dagboek vertelt ze in alle eenvoud over niet alleen het verdriet van die laatste maanden, maar ook over volmaakt geluk en het serene contact dat ze met God ervaart. Zie hier de complete recensie.


Kaft WillibrordAnton ten Klooster e.a. (red.), Willibrord door de eeuwen. Botsende culturen en wisselende perspectieven op de apostel van de Lage Landen.

We zijn er nog lang niet uit van wie van ‘de apostel der Friezen’ Willibrord (ongeveer 658-739) is: is hij rooms-, oudkatholiek of toch ook protestants? Voorlopig is het al mooi dat alle mogelijke erfgenamen elkaar rustig kunnen vertellen wat Willibrord voor hen betekent. Hun verwantschap zit vooral in het besef dat Willibrord vreedzaam en dapper pionierde in ongelovige, heidense streken – zo voelt het ook voor de huidige christenen, nu ze weer in de minderheid zijn. Met een zalige uitsmijter van Alquin, Willibrords eerste hagiograaf. Zie hier de complete recensie.


Yvonne Zonderop, Ongelofelijk. Over de verrassende comeback van religie.

Journaliste Yvonne Zonderop (1955) verliet indertijd stampvoetend de katholieke kerk, maar beseft inmiddels dat we met de secularisering op het punt staan het kindeke met het badwater weg te smijten. Het trauma voorbij heeft ze nu ook oog voor alle prachtigs dat we aan onze christelijke wortels te danken hebben: niet alleen sublieme kunst, maar ook democratische waarden als gelijkheid, individuele verantwoordelijkheid, rechtvaardigheid en naastenliefde. Warmste pleidooi van het jaar voor een herwaardering van onze religieuze erfenis en de diepmenselijke behoefte aan verbinding en geborgenheid.


EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE TOP DRIE VERSCHEEN OP 19 DECEMBER 2018 IN

logo Trouw


De beste boeken 2018 (Letter & Geest)

De drie beste niet-religieuze nieuwe boeken die ik in 2018 heb gelezen


Jaap Robben, Zomervacht

Brian doet zijn gierende best om zijn opgefokte vader en zwaar gehandicapte broer te helpen, maar wat kun je doen als je nog maar dertien bent? En dan die poëtische zinnen van Jaap Robben. Als hij de komende generatie niet aan het lezen krijgt, lukt niemand dat.


Rosine de Dijn, De vrouwen van Rubens

Verrukkelijk geschreven biografie van Rubens via de (niet per se mollige) vrouwen in zijn leven: moeder, echtgenotes, koninginnen en landvoogdessen. De versie uit 2002 is uitgebreid met het verhaal van Anna van Saksen, Willem van Oranjes vrouw, en haar noodlottige affaire met Rubens’ vader.


Alpita de Jong, Joost Halbertsma 1789-1869. Triomfen en tragedies van een uitmiddelpuntig man

Laat u opslorpen door het lijvige levensverhaal van de eigengereide Friese doopsgezinde dominee en taalgeleerde Joost Halbertsma, een ook internationaal gerespecteerde intellectuele allesweter. Uomo universale op z’n 19e eeuws. Verbijsterend hoeveel kennis er in een mensenleven past.


EEN GEREDIGEERDE VERSIE VAN DEZE TOP DRIE VERSCHEEN OP 15 DECEMBER 2018 IN

logo Trouw


Wat betekent de Bijbel anno nu in Nederland?

Recensie van FLOOR BARNHOORN E.A. (RED.), DE BIJBEL IN NEDERLAND. DE PLAATS VAN DE BIJBEL IN KERK EN SAMENLEVING. NBG/PKN, 249 blz.

drie sterren


Kaft Bijbel in NederlandDe schrijvers

Het initiatief voor deze essaybundel kwam van de Protestantse Kerk (PKN) en het Nederlandse Bijbelgenootschap (NBG), de thuisbasis van de drie redacteuren: Floor Barnhoorn werkt aan het PKN-project Kerk & Israël, Sake Stoppels is beleidsmedewerker bij de PKN en Anne-Mareike Schol-Wetter is hoofd Bijbelgebruik bij het NBG. Ze hebben een twintigtal bekende professionele Bijbelgebruikers aan het schrijven gezet over de plaats van de Bijbel in het huidige Nederland. Onder hen zeker niet alleen (mede-)PKN’ers: er is ook ruimte voor evangelische, remonstrantse, rooms- en oudkatholieke en zelfs Happinez-geluiden. Lees verder

IJselijk amusante taalgrillen

Recensie van zes recente boekjes over leuke en ergerlijke taal


Taal. Het blijft een wonderlijk verschijnsel. Je kunt er van alles mee uitdrukken, maar er ook vreselijk mee miskleunen. Taal brengt mensen samen: een ultrakort ‘ja’ volstaat al om twee levens voorgoed aaneen te smeden. Maar via je taal kun je ook anderen buitensluiten – zoals mijn ouders vroeger Frans gingen praten als ze het onderwerp niet geschikt vonden voor kinderoren.

Taal en identiteit, ook zoiets. Het Nederlands is misschien wel het enige dat we in dit land echt gemeenschappelijk hebben, dus wee degene die er slordig mee omspringt: wie zijn d’s en t’s niet beheerst of met Engelse woorden strooit, wordt al gauw dom of arrogant gevonden. Maar ook voor wie het verschil tussen ‘de’ en ‘het’, ‘dat’ en ‘wat’ en ‘hun’ en ‘hen’ feilloos beheerst, kan de Nederlandse taallogica nog knap bizar zijn. Het heeft ook dit jaar weer geleid tot een stapeltje vrolijke boekjes over taal, die tegenwoordig vooral door vrouwen blijken te worden geschreven. Lees verder

Als je zelf aan de beurt bent om te sterven

Recensie van CHRISTIANE BERKVENS-STEVELINCK, EN NU BEN IK AAN DE BEURT. SPIRITUALITEIT VAN HET STERVEN. Kok, 64 blz.

vijf sterren


Kaft BerkvensDe schrijver

De streng katholiek opgevoede Christiane Berkvens (1946-2017) studeerde geschiedenis en was bijzonder hoogleraar Europese cultuur in Nijmegen. Daarnaast was ze remonstrant predikant in Delft, Breda en Rotterdam. Berkvens had veel aandacht voor haar pastorale werk, wat haar de bijnaam ‘moeder-overste’ opleverde.

Als dertiger werd ze zo goed als blind. Ze verloor twee echtgenoten aan kanker, een ziekte die haarzelf ook twee keer trof. In 2017 bleek ze opnieuw tumoren te hebben; genezing was nu niet meer mogelijk. Ze overleed op 23 november 2017; Dana Ploeger wijdde begin januari in Trouw een mooi naschrift aan haar leven. Twee eerdere boeken van Berkvens: ‘Wat ik nog zeggen wilde. Omgaan met mensen met kanker‘ (2008) en ‘Een witte stok met gps. Spiritualiteit van de beperking’(2013). Lees verder

Willibrord doorbreekt oude patstelling

Recensie van ANTON TEN KLOOSTER E.A. (RED.), WILLIBRORD DOOR DE EEUWEN. BOTSENDE CULTUREN EN WISSELENDE PERSPECTIEVEN OP DE APOSTEL VAN DE LAGE LANDEN. Berne Media, 205 blz.

vijf sterren


Kaft WillibrordDe schrijvers

In 2016 ontstond er reuring rond de Willibrordprocessie die sinds 2002 jaarlijks in Utrecht wordt gehouden. De rooms-katholieke organisatoren stelden voor om er een oecumenische gebeurtenis van te maken, maar daar voelde het aartsbisdom niet voor. Wat vervolgens leidde tot emotionele opstootjes op de sociale media. Maar ook tot de organisatie van het symposium ‘Van wie is Willibrord?’ door Anton ten Klooster (rooms-katholiek priester en docent theologie aan de Tilburgse universiteit) en Peter-Ben Smit (deken van het oud-katholieke bisdom Haarlem en hoogleraar in Utrecht en Amsterdam), die nu met Arnold Smeets (ook uit Tilburg) deze bundel hebben samengesteld. Lees verder

De Kennedy’s van Bonaire

Recensie van TRIX VAN BENNEKOM, ‘ABRAHAM. KRONIEK VAN EEN POLITIEKE DYNASTIE’. Village, 399 blz.


Kaft AbrahamWillem Drees, senior en junior. Bas de Gaay Fortman en ‘papa Gaay’ Gaius. Jan en Lilian Marijnissen. Politieke ambitie kan kennelijk in je bloed zitten, hoewel we voor het betere dynastieke werk toch naar de Oranjes moeten, die hun stadhouderlijke inspanningen zo’n 250 jaar na het aantreden van Willem de Zwijger bekroond zagen met erfelijke, koninklijke macht. Ook op Bonaire lusten sommige families er veel pap van, zo blijkt uit Trix van Bennekoms kloeke kroniek over de politieke dynastie van het geslacht Abraham.

Van Bennekom is Elsevier-correspondent voor de Antillen en woont inmiddels al dertien jaar op Bonaire, een eiland met nog geen 20.000 inwoners. Daar is niets wat het lijkt, zo stelde ze in haar eerdere boek ‘De tragiek van Bonaire’ (2012): achter de tropische dorpsidylle blijkt een corrupte en verlammende zwijgcultuur te schuilen, vol angst voor politieke represailles. Lees verder

De Máxima van de vijftiende eeuw

Interview met Johan Oosterman, schrijver van ‘MARIA VAN GELRE (1380-1429). SPOREN IN HET LANDSCHAP’. Vantilt, 132 blz.


“Mijn fascinatie voor Maria van Gelre stamt uit 2014, toen ik in de staatsbibliotheek in Berlijn inzage kreeg in het gebedenboek dat ze in 1415 in een klooster vlakbij Arnhem had laten schrijven. Ik heb in mijn leven al honderden, vaak heel kostbare gebedenboeken gezien, maar mijn mond viel toen open van verbazing. Haar boek heeft een enorme omvang en iedere blad, voor- en achterkant, is zeldzaam rijk geïllustreerd. En het is niet in het Latijn, maar vrijwel helemaal in de volkstaal, wat voor een boek van een adellijke dame heel ongebruikelijk is. Dat riep bij mij de vraag op: wat voor vrouw was dat, die zoiets heeft laten schrijven? Lees verder