‘Zo spreekt de Here der Heerscharen’

Recensie van

  • Renske Doorenspleet, Apostelkind. In de greep van een gesloten genootschap. Balans, 354 blz.

  • Frank Krake, Hannelore. Het meisje uit de sekte. Achtbaan, 478 blz.


Twee jonge vrouwen bevrijdden zich uit de sekte waarin ze opgroeiden, de Gemeente Gods en het Apostolisch Genootschap

Sektes zijn van alle tijden. Men neme een charismatisch leider die de weg en de waarheid weet, een select gezelschap van volgelingen die bereid zijn hun ‘oude’ leven op te geven en alle banden met hun familie door te snijden. Die alles op willen offeren voor de goede zaak, vaak vanuit de verwachting dat de wereld binnenkort vergaat. Zodat zij dan wél gered zullen worden, waar de zondige rest van de mensheid onverbiddelijk ter helle vaart. Lees verder

Pilgrim Fathers: via Leiden naar de Nieuwe Wereld

Recensie van Frans Verhagen, Pilgrim Fathers. Van Leiden naar het beloofde land, 1620. Omniboek, 141 blz.

Drie sterren


Kaft Pilgrim FathersDe schrijver

Frans Verhagen (1954) studeerde ooit sociologie en rechten en promoveerde in 2015 op een proefschrift over staatsman Charles Ruijs de Beerenbrouck. Sinds 1980 schrijft hij in een aantal Nederlandse en Vlaamse bladen vooral over de Verenigde Staten. Eerdere boeken van Verhagen: ‘De Founding Fathers’ (2016), ‘Lincoln’ (2017), ‘De Kennedy’s’ (2018) en zeer onlangs nog, samen met Paul Verhagen, ‘Het Amerikaanse presidentschap’. Lees verder

Zinderende weesmeisjes

Recensie van Andrés Barba, Kleine handen. Uit het Spaans vertaald door Irene van de Mheen en Jos Kockelkoren. Bezig Bij, 110 blz.


Kaft Barba Kleine handenAndrés Barba kruipt in de lijfje van Marina (7), die bij een auto-ongeluk haar ouders verliest en in een weeshuis belandt.

Vorig jaar maakt de Spaanse schrijver Andrés Barba (1975) diepe indruk op me met zijn ‘Republiek van licht’, een beklemmende roman over hoe 32 zwerfkinderen het leven in een Zuid-Amerikaanse provinciestad ontwrichtten. Barba’s roman ‘Het zusje van Katia’ was eerder al vertaald in het Nederlands; Mijke de Jong maakte er in 2008 een film van die nog steeds ontroert, met het verhaal van een jong meisje dat in de harde wereld van de Amsterdamse prostitutie anderen probeert te troosten en te verzorgen. Ook het inmiddels twaalf jaar oude, nu dan vertaalde ‘Kleine handen’ gaat over kinderen: over hun onschuld en afhankelijkheid, maar ook over hun wreedheid en macht, dit keer vooral ten opzichte van elkaar. Lees verder

Monnik Zacharias over het nut van rituelen

Recensie van Zacharias Heyes, In balans. Met rituelen tot jezelf komen. Berne Media, 152 blz.

Drie sterren


Kaft HeyesDe schrijver

Zacharias Heyes (1971) speelde als kind tijdens de mis tussen de knielbankjes met autootjes, studeerde theologie en werd twintig jaar geleden monnik in de benedictijnse abdij van Münsterschwarzach. Hij is daarmee kloostergenoot van Anselm Grün, de beroemdste monnik van Duitsland, die al tientallen spirituele bestsellers op zijn naam heeft staan. ‘In balans’ is het derde boek van Heyes dat in het Nederlands is vertaald, na ‘Thuis bij jezelf’ (2017) en ‘God weer vinden’(2018). We konden hier dus wel eens te maken hebben met de opvolger van de inmiddels 75-jarige Grün. Lees verder

Volkeren met hondenkoppen en een koning met 12.000 vrouwen

Recensie van Ernst van den Boogaart, Vreemde verwanten. De wereld buiten Europa 1400-1600. Vantilt, 402 blz.


Kaft Vreemde verwantenZo’n zeshonderd jaar geleden begon het tot lezend Europa door te dringen dat de bewoonde buitenwereld wel eens een stuk groter kon zijn dan wat we nu Noord-Afrika, het Midden-Oosten en India noemen. De exotische verhalen waarmee Marco Polo in 1298 thuisgekomen was, waren al in tientallen vertalingen en bewerkingen verschenen en het geletterde Renaissancepubliek kon maar geen genoeg krijgen van boeken over al die onbekende verre volkeren. Hoe beschaafd en deugdzaam waren die? Hoe stond het bijvoorbeeld met hun religieuze besef? Wat aten ze daar? Hoe zedig waren de vrouwen? En was het heus waar dat er mensen waren die hun doden niet fatsoenlijk begroeven, maar verbrandden? Dat er oorden waren waar weduwes hun echtgenoten in dat vuur volgden? Dat er op Sumatra menseneters woonden? Lees verder

De stad als spiritueel probleem

Recensie van Jacques Ellul, De grote stad. Een bijbels perspectief. Uit het Frans vertaald door Marianne van Reenen. Skandalon, 272 blz.

Drie sterren


Kaft EllulDe schrijver

De Franse socioloog Jacques Ellul (1912-1994) was tot nu toe in Nederland hoogstens onder vakgenoten bekend om zijn kritische ideeën over techniek, geld en macht. Nog minder bekend is dat hij streng gereformeerd was en als theoloog in de jaren ’70 in de Engelstalige wereld naam heeft gemaakt met een controversieel boek over de grote stad als spiritueel probleem. Geschreven had hij dat ‘Sans feu ni lieu’ overigens al rond 1950, tussen de puinhopen van de Tweede Wereldoorlog. Onlangs is dit inmiddels klassieke boek onder de titel ‘De grote stad’ dan eindelijk in het Nederlands verschenen. Lees verder

De taalfout van nu is de regel van straks

Interview met Nicoline van der Sijs, hoogleraar historische taalkunde en schrijfster van 15 eeuwen Nederlandse taal (2019).


Noem het onnozel, maar als je het huis van een hoogleraar historische taalkunde binnenstapt, dan verwacht je toch een aantal afgeladen boekenkasten, met oude, bijzondere banden, waaronder wie weet zelfs een zeldzaam, laatmiddeleeuws handschrift. Maar in de lichte woonkamer van Nicoline van der Sijs is nauwelijks een boek of tijdschrift te bekennen. Zou dus zelfs een bevlogen taalgeleerde thuis behoefte hebben aan een letterloze plek, waar ze even niet aan haar vak wordt herinnerd? Alweer mis. De bronnen waaruit Van der Sijs put, nemen weinig ruimte meer in, die zijn inmiddels gedigitaliseerd. Mede dankzij het vrijwilligerswerk van ook een aantal Trouw-lezers. Lees verder

De twee spirituele moeders van Augustinus

Recensie van Kitty Bouwman. Spiritueel moederschap. Twee vrouwen in het leven van Augustinus. Uitgeverij Abdij Berne, 189 blz.

Drie sterren


Kaft BouwmanDe schrijfster

Kitty Bouwman (1957) is naast geestelijk verzorgster en begeleidster docente spiritualiteit en mystiek aan Bovendonk, een rooms-katholieke priester- en diakenopleiding. Ook is ze hoofdredacteur van ‘Herademing’, een oecumenisch tijdschrift voor mystiek en spiritualiteit. In 2015 promoveerde ze op de mystagogische functie van het moederschap van God en geestelijke moederschap bij de bekende kerkvader Aurelius Augustinus (354-430); het nu verschenen boek is de publieksbewerking daarvan. Momenteel werkt ze aan het Titus Brandsma Instituut aan een vervolgonderzoek, naar het spirituele moederschap bij Hildegard van Bingen. Lees verder

De beste reliboeken van 2019

Mijn top drie van de vier beste boeken op het gebied van religie van 2019


Op 1: Carolina Lenarduzzi, ‘Katholiek in de Republiek. De belevingswereld van een religieuze minderheid 1570-1750’ (Vantilt)

Geslaagde bewerking voor een breder publiek van een proefschrift over hoe de katholieke ‘minderheid’ zich niet onder liet schoffelen toen de gereformeerde predikanten het hier eind 16e eeuw voor het zeggen hadden gekregen. Hoe ging dat in het leven van alledag? Dagboeken, kleding, familieportretten en muziek blijken verbazend veel te vertellen over de katholieke identiteit en subcultuur. Ook hebben de katholieken lang niet zo vaak als wel gedacht geheuld met de Spaanse en Franse vijanden van de Republiek. Verrukkelijk boek dat bij vlagen leest als een schelmenroman. Lees verder

De beste boeken van 2019 (fictie & geschiedenis)

De drie beste boeken die ik het afgelopen jaar voor Letter & Geest van Trouw heb gelezen


Kaft Barba RepubliekOp 1: Andrés Barba, Republiek van licht. Bezige Bij

Beklemmende roman over hoe tweeëndertig zwerfkinderen een Zuid-Amerikaanse provinciestad ontwrichten. Maar vooral over onverschilligheid, de mythe van de kinderlijke onschuld en spontaniteit en hoe wij volwassenen onze angst voor de chaos proberen te bezweren, desnoods tegen onze eigen wetten in.

Lees hier de recensie van Berthold van Maris Lees verder