Lenzen scherp slijpen om het leven te begrijpen

Geplaatst op door

Bespreking van Maxime Rovere, Spinozaland. De ontdekking van de vrijheid – Amsterdam, 1677. Uit het Frans vertaald door Frank Mertens en Hendrickje Spoor. Balans, 560 blz.

Boeken over Spinoza, het gaat maar door. Frédéric Lenoir, Herman De Dijn, Victor Kal: Sofie Messeman besprak eind december maar liefst drie recente titels tegelijk over de ooit zo verketterde Nederlandse filosoof uit de zeventiende eeuw, wiens hoofd vanaf 1972 toch maar mooi op het briefje van duizend gulden prijkte. Maarten van Buuren, Ton de Kok, Miriam van Reijen, Jan Knol. Allemaal schrijven ze enthousiast over het erkend ontoegankelijke werk van een denker die meer bewonderd dan gelezen wordt en wiens naam tegenwoordig vooral geassocieerd wordt met Verlichting, moderniteit en de vrijheid om niet te geloven.

Het zijn niet alleen (pittige) populairwetenschappelijke inleidingen waarmee schrijvers uit binnen- en buitenland een breder publiek bekend willen maken met wat er zich (mogelijk) heeft afgespeeld in Spinoza’s leven, hoofd of hart, er verschijnen ook regelmatig nieuwe romans rond zijn persoon. Lees verder →

Het gesluierde verzet van België

Geplaatst op door

Recensie van Roeland Hermans, Kristien Suenens, Ria Christens en An Vandenberghe, Zusters in oorlog. Leven en lijden in het klooster tijdens de bezetting. Pelckmans, 175 blz.

Drie sterren

De schrijvers

‘Zusters in oorlog’ is het werk van vier historici, allen gespecialiseerd in de Belgische sociale en religieuze geschiedenis van na 1800. Hermans werkt bij het katholieke documentatiecentrum aan de Leuvense universiteit, waar Suenens vooral thuis is in het kloosterleven. Christens weet veel van de positie van nonnen in het Vlaamse onderwijs en Vandenberghe doet onderzoek naar de rol van vrouwelijke religieuzen in de zorg en missie. Lees verder →

Tomaš Halíks geloof in het geheim

Geplaatst op door

Recensie van Tomáš Halík, In het geheim geloven. Autobiografie. Vertaald door Kees de Wildt. KokBoekencentrum, 376 blz.

Drie sterren

Kaft HalikDe schrijver

De Tsjechische priester Tomáš Halík (1948) is inmiddels een gewaardeerde stamgast in deze rubriek. Zijn Nederlandstalige eersteling, ‘Geduld met God’ (2014), streek meteen al vijf sterren op, net als ‘De nacht van de biechtvader’ (2016) en ‘Raak de wonden aan’ (2018). Afgelopen maart zou hem in Naarden de Comeniusprijs uitgereikt worden, maar die festiviteit werd (vooralsnog) een jaar uitgesteld. Lees verder →

Lezen geeft vrijheid

Geplaatst op door

Recensie van Claudia Hammond, Rust. De psychologie van ontspannen en bijkomen in de moderne wereld. Uit het Engels vertaald door Hanneke Bos. Atlas Contact, 245 blz.

Kaft RustNiet echt het moment om een boek over rust uit te brengen, zou je zeggen. Hoezeer ik de afgelopen maanden ook heb genoten van de stilte die de wereld pardoes werd opgelegd: zo langzamerhand snak ik naar reuring. Naar zomaar uit dansen gaan, zingen, dat grote feest dat uitgesteld is tot ooit. Nee, ik zit nu even niet te wachten op alweer zo’n psychologisch verantwoord boek van voor corona, dat me vertelt waarom en hoe ik vaker moet lummelen en niet altijd aan moet willen staan. Nou, na zoveel verplichte vakantie van binnen blijven mag mijn uitknop wel weer op aan, wil mijn slinger weer richting spanning & avontuur. Lawaai. Leven. Want was te weinig stres trouwens niet net zo ongezond als te veel? Lees verder →

De beste reliboeken van 2020

Geplaatst op door

De drie interessantste reliboeken die ik in 2020 voor Trouw las:

Kaft LeeOp 1: Samuel Lee, Verlangen naar een nieuw christendom. KokBoekencentrum

Het aanstekelijkste reliboek van 2020 was van de Theoloog des Vaderlands, de beminnelijke Samuel Lee. Immigrant, wereldburger en prediker van een Engelstalige pinkstergemeente in Amsterdam Zuid-Oost. Zijn boodschap: wonderen en openbaringen zijn prachtig, maar medemenselijkheid en sociale gerechtigheid gaan een christen bovenal. Ja, ook voor vrouwen en LHBT’ers.

Lees hier mijn recensie van dit boek, van 3 juni 2020

Lees verder →

Oude koffer, verdwenen adel

Geplaatst op door

Recensie van Pauline Terreehorst, HET GEHEIM VAN DE GUCCI-KOFFER. HOE DE ADEL VERDWEEN UIT MIDDEN-EUROPA VERDWEEN. Prometheus, 294 blz.

Kaft Terreehorst

Natuurlijk, vlak Parijs niet uit. Of Sint-Peterburg. Maar dik honderd jaar geleden lag het centrum van Europa ook echt in het centrum van Europa. In het Pruisische Berlijn en het Wenen van de Oostenrijkse keizers, die door slim te trouwen sinds 1867 ook nog eens koning van Hongarije waren. Waar het wemelde van de vorstendommen met prinsessen, graven, hertoginnen en andere (oeroude) adel, die natuurlijk bijna allemaal dol waren op bals en jagen en in een middeleeuwse slot woonden.

Lees verder →

De wonderen willen de wereld maar niet uit

Geplaatst op door

Dubbelrecensie van Stephan de Jong, Een kleine geschiedenis van het wonder., Skandalon, 198 blz. En: De lezende analfabeet. 70 kleurrijke wonderverhalen uit de christelijke traditie. KokBoekencentrum, 160 blz.

Vier sterren

De schrijver

Stephan de Jong (1957) is protestants predikant in Zuid-Friesland en schreef eerder overpeinzingen als ‘U doet niets, want U bent God’ en ‘Lof der eenzaamheid’. Daarnaast is hij beeldend kunstenaar en vertelt hij graag verhalen, niet alleen vanaf de kansel, maar ook op scholen, kunstmarkten en festivals.

De theorie

En nu dan twee boeken tegelijk over wonderen. Bij uitgeverij Skandalon zette De Jong op een rijtje hoe sinds de oudheid filosofen en theologen zoal tegen wonderen hebben aangekeken. Wanneer is iets een wonder? En is het dan het een kwestie van toeval, oplichterij of heeft het een ondoorgrondelijke, goddelijke oorzaak? Waar zijn wonderen goed voor? En waarom willen ze de wereld maar niet uit? Lees verder →

Calvinistische mystiek? Ja, dat kan

Geplaatst op door

Kaft TeellinckCalvinisme en mystiek. Dat gaat niet samen. Mystiek is toch iets voor katholieken? Visioenen, extase, uitzinnigheid, daar doen de volgelingen van Calvijn niet aan, die hoeden zich daarvoor. Die leven zo sober en ingetogen mogelijk. Nee, aan het gereformeerde lijf geen mystieke polonaise. Zou je zeggen.

Toch kwam het Nijmeegse Titus Brandsma Instituut in de serie ‘Mystieke teksten’ onlangs met een nieuwe hertaling van het ‘Soliloquium’ (‘Alleenspraak’), een indertijd populaire en inmiddels klassieke tekst uit 1628 van de orthodox-calvinistische predikant Willem Teellinck (1579-1629). Hij zou naam maken als ‘een tweede (doch gereformeerde) Thomas a Kempis’ en ‘de vader van de Nadere Reformatie’, de bevindelijke stroming in de gereformeerde kerk. ‘Bevindelijkheid is ook een vorm van mystiek’, stelt godsdienstfilosoof en –psycholoog Herman Westerink, die in 2002 promoveerde op Teellincks geloofsbeleving en de tekst van een inleiding voorzag.

Ook hertaler en expert op het gebied van de middeleeuwse mystieke literatuur Thom Mertens werd bekoord door de onverwachte hartstochtelijke toon in het werk van deze strenge Zeeuwse calvinist, die overigens ook nog wel eens in schietgebeden wilde uitbarsten. Lees verder →

Dorothy Day: nog net niet heilig

Geplaatst op door

Recensie van Jim Forest, Alles is genade. Een biografie van Dorothy Day. Damon, 395 blz.

Kaft DayGrote kans dat u niet weet wie Dorothy Day was. Of, zoals het mij verging, eerst denkt aan de actrice Doris Day, die van het liedje ‘Que sera, sera’. Helemaal mis natuurlijk. Toch gaat de Amerikaanse Dorothy Day (1897-1980) door voor een van de invloedrijkste katholieken van haar tijd en hoort ze volgens paus Franciscus thuis in het rijtje Abraham Lincoln, Martin Luther King en Thomas Merton. Er loopt zelfs een procedure om haar officieel heilig te verklaren – iets wat ze zelf, zoals een ware heilige betaamt, ongetwijfeld onzin had gevonden. Onzin of niet: de Nederlandse vertaling van Forests dikke Daybiografie uit 2011 heeft ze zeker verdiend, al was het maar omdat ze veertig jaar na haar dood tot in Amsterdam Zuid-Oost en Amstelveen nog altijd mensen inspireert tot daadwerkelijke barmhartigheid. Lees verder →

Weg uit de christelijke patrix

Geplaatst op door

Recensie van Carel van Schaik en Kai Michel, De waarheid over Eva. Hoe de ongelijkheid tussen vrouwen en mannen ontstond. Uit het Duits vertaald door Marten de Vries. Balans, 608 blz.

Vier sterren

Kaft EvaDe schrijvers

Carel van Schaik (1953) is evolutiebioloog en Kai Michel (1967) historicus. In 2016 hadden ze een lijvige bestseller met ‘Het oerboek van de mens’, waarin ze Bijbel een antropologische interpretatie gaven. Hun spannendste conclusie toen: de verdrijving uit het paradijs gaat over de rampzalige overgang van de jagers-verzamelaarssamenleving naar landbouw en veeteelt. En: ondanks alle monotheïsme getuigt de Bijbel onderhuids vooral van een mensheid die nooit afscheid zal nemen van aangeboren, bijgelovige intuïties. Lees verder →